ZEKÂT VE İNFAK YAZILARI-18 – Kocatepe Gazetesi

Nakit para, altın, gümüş, döviz gibi değerleri olan bir aile reisi, bir aylık veya bir yıllık mutat aile masraflarını ve borçlarını düşüp, kesin alacaklarını ekledikten sonra elinde 80.18 gr. altın değerinden daha fazla meblağ kalır ve üzerinden de bir yıl geçmiş bulunursa yüzde iki buçuk üzerinden zekât vermesi gerekir.
Alıp satmak amacıyla elde bulunan mallara ticaret malı (urûz) denir. Bu amaçla elde bulunan tüm iplik ve tekstil ürünleri, gıda maddeleri, temizlik malzeme ve deterjanları, hazır giyim ürünleri, market ve süper marketlerde satılan meşru bütün mallar, acente, dağıtıcı ve galericilerin ellerinde kendi mülkiyetlerinde bulunan araçlar, yedek parça ve benzeri ürünleri satanlar zengin olarak üzerlerinden bir yıl geçince, sözü edilen ticaret mallarının ve ellerindeki nakit paranın yüzde iki buçuğu zekât olarak tahakkuk eder.
Bu zekâtı mal olarak verebilecekleri gibi, peşin bedeli üzerinden hesap çıkarmak suretiyle para karşılıklarını da verebilirler. O yıl zarar etseler bile ellerinde kalan mal, nisabın üzerinde olduğu sürece zekâtını hesaplayıp vermek gerekir. Buna göre zekât kârdan değil sermayenin bütünü dikkate alınarak verilir. Komisyon usûlü çalışan ve zengin durumunda bulunan emlâkçi, galerici, kabz-ı mal gibi esnaf, yıllık geliri üzerinden yine %2,5 zekâta tabi olur. Ancak sermaye ile emlâk veya müteahhitlik işi yapanlar kendi mülkiyetine aldıkları arsa, daire, dükkân vb. yerleri satışa arz etmiş durumda oldukları takdirde, bunlar da ticaret malı sayılır ve kıymeti üzerinden %2,5 zekât gerekir. Kirada olan daire, dükkân, arsa, işyeri, depo vb. akarlar veya otomobil, kamyon, tır, uçak, gemi vb. taşınırlar ise kira geliri üzerinden yıl sonunda elde ne kalırsa, bunun %2,5’u üzerinden zekâta tâbi olur.
Borsada alınıp satılan hisse senetlerine yatırım yapan kişilerin, değeri nisap miktarına ulaşması ve üzerinden bir Kameri yıl–354 gün- geçmesi halinde 40’ta bir oranında zekât vermeleri gerekir.
Fabrika, sanayi kuruluşu ve hisse senetlerinin zekâtı nasıl hesaplanır?
Sanayi kuruluşlarının sermayesini ikiye ayırmak gerekir.
a) Sâbit sermaye; kapalı alan, makineler, servis aracı, lojman vb. tesis ve ekipmanlar mesleği ifaya yarayan bölüm olup zekâttan muaftır.
b) Döner sermaye; kuruluşun nakit para kaynakları, alacak ve borçları, hammadde ve üretilmiş malları döner sermayeyi oluşturur. Burada elde bulunan para kaynakları, hammadde ve üretilmiş malların nakit değerleri hesaplanır, borçlar düşülür, kesin alacaklar eklendikten sonra zekât matrahı ortaya çıkar. Bu değerler toplamı %2,5 tan yıllık zekâta tabidir. Meselâ; bütün mal varlığı 100 kg. külçe altın değerinde olan bir sanayi kuruluşunda sâbit sermaye kısmı %50 olsa, geri kalan 50 kg. altın değerinin zekâtı, 1 kg. 250 gr. altın değeri kadar olur. Şirketlerde zekât her ortağın, şirket dışı mal varlığını da dikkate alarak kendisi tarafından verilmesi esastır. Ancak şirket ana sözleşmesiyle veya sonradan alınacak bir kararla, şirket yönetimine zekâtı hesaplayıp ehline verme yetkisi tanınmışsa yönetim kurulunun zekât niyetiyle yapacağı yardımlarla ortakların zekâtı verilmiş olur. Bu durumda, zekât yükümlüsü olan her ortak, şirketle ilgili olan zekâtı vermede, yöneticiye vekâlet vermiş sayılır. Bir şirketin sâbit ve döner sermaye oranları belli olunca, bu rakamın hisse senedi sayısına bölünmesiyle, hissenin o yıl zekât matrahı ortaya çıkmış olur. Meselâ; 100 kg. külçe altın değerinde mal varlığı olan bir şirkette, %50’i sâbit sermaye olsa, hisse senedi reel değerinin yalnız %50’si, %2,5 üzerinden zekâta tâbi olacaktır. Böyle bir şirkette bir ortağın elindeki toplam hisse senetleri %10 olsa, bu senetlerin arkasındaki mal varlığı 10 kg. altın kadar olup, bunun yarısı sabit sermaye karşılığıdır. Kısaca burada yalnız, 5 kg. altın değeri zekâta tabi olur ki, bu da 125 gr. altın değeri olur.
Sâbit sermaye kimi sanayi kuruluşlarında %90’a çıkarken, süper marketlerde %10 hatta %5’lere kadar düşebilir. Böyle bir ortaklığa ait hisse senedinde sâbit sermayeyi düşme oranı da düşük olacaktır. Günümüzde hisse senedi değerlerinde bu anlamda bir çalışma yapılması ve zekât yükümlüsünün bu konuda bilgilendirilmesine ihtiyaç vardır.
Tarım Ürünlerinin Zekâtının Delili Nedir?
Miktarı Ne Kadardır?
İslam dininde, odun, şeker kamışı hariç kamış ve ottan başka topraktan elde edilen her türlü ürünün, yaklaşık 650 kilograma ulaşması halinde ürünün zekâtının verilmesi gerekir. Mahsulün zekâtının verilmesinde yani nisap tespitinde toprağın işlenmesine ve su kullanım durumuna bakılır. Buna göre toprak emek sarf edilmeden yağmur, nehir, dere, ırmak ve bunların kanalıyla sulanıyorsa 10’da biri, emekle veya suyun ücretle alınması, motorla sulama gibi masraf gerektiren bir yolla sulanıyorsa 20’de bir oranında zekât verilmesi gerekir.