Nöbetçi Eczaneler
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte birçok alanda başlatılan yenileşme gayretleri güzel sanatlar alanında da kendisini göstermiş, bu kapsamda resim ve heykelcilik gibi dallarda sanatçılar teşvik edilmiştir. Halka resim ve heykel sanatlarının tanıtılması ve sevdirilmesi için dönemin önde gelen sanatçıları Yurt Gezileri Projesi (1938-1943) kapsamında 1938 yılından itibaren Anadolu’ya gönderilerek şehir, köy, doğa ve insan resimleri yapmalarına olanak sağlanmıştır. Böylece halkında; özellikle resim sanatını tanıması, severek öğrenmesi amaçlanmıştır.
“Yurt Gezileri Projesi 1938 yılının Eylül ayında başlayarak yurdun dört bir tarafında 6 gezide yapılan yaklaşık 700 resim ile 1943 yılında tamamlanmıştır. İlk yurt gezisi 1938 yılının 01-30 Eylül tarihleri arasında, Edirne, Bursa, Konya, Antalya, İzmir, Gaziantep, Malatya, Trabzon, Rize, Erzurum’a gönderilen 10 ressam ile başlatılmıştır.
15 Ağustos-30 Eylül 1939 tarihleri arasında 10 ressamın katılımıyla ikinci yurt gezi yapılmıştır. Ressamlar; Balıkesir, Diyarbakır, Bolu, Zonguldak, Eskişehir, Kayseri, Sinop, Hatay, Sivas ve Afyon’a gönderilmişlerdir.
Üçüncü yurt gezisi 15 Ağustos-30 Eylül 1940 tarihleri arasında; İçel, Amasya, Aydın, Isparta, Kastamonu, Adana, Samsun, Maraş, Yozgat illerinde 10 ressamın katılımı ile gerçekleşmiştir.
Dördüncü yurt gezisi 01 Temmuz – 30 Ağustos 1941 tarihleri arasında Kütahya, Çoruh, Elazığ, Ordu, Tokat, Urfa, Kars, Muğla, Manisa ve Van illerinde 10 ressamın katılımı ile gerçekleşmiştir.
Beşinci yurt gezisine 01 Temmuz – 30 Eylül 1942 tarihleri arasında 14 ressam katılmıştır. Ressamlar Denizli, Siirt, Kocaeli, İstanbul, Bilecik, Mardin, Gümüşhane, Muş, Ankara, Çorum, Çankırı, Burdur, Niğde ve Kırşehir illerine gitmişlerdir.
Altıncı ve son yurt gezisi 01Temmuz–30 Eylül 1943 tarihleri arasında 11 ressamın katılımı ile Erzincan, Tekirdağ, Bingöl, Bitlis, Erzurum, Bilecik, Çanakkale, Tunceli, Hakkâri, Ağrı ve Kırklareli illerini kapsayacak şekilde gerçekleştirilmiştir.”1
Bu gezilerde görevlendirilen ressamlar, Abidin Dino, Ali Karsan, Ayetullah Sümer, Cevat Dereli, Malik Aksel, Refik Epikman, Sabiha Bozcalı, Seyfi Toray, Turgut Zaim, Zeki Faik İzer, Ahmet Hakkı Anlı, Arif Kaptan, Bedri Rahmi Eyüpoğlu, Cemal Tollu, Edip Hakkı Köseoğlu, Eşref Üren, Halil Dikmen, Hamit Görele, Hikmet Onat, İbrahim Çallı, Kemal Zeren, Melahat Ekinci, , Nurullah Berk, Saip Tuna, Selim Turan, Şefik Bursalı, Şeref Akdik, Zeki Kocamemi, Saim Özeren, Sami Yetik, Feyhaman Duran, Ali Avni Çelebi, Mahmut Cuda, Cevat Coşkun, Elif Naci, Nurettin Ergüven, Nusret Karaca, Sami Lim, Sadık Göktuna, Refia Edren, Ali Rıza Beyazıt, Salih Urallı, Abit Elder, Avni Arbaş, Celal Uzel, İlhami Demirci ve Cemal Bingöl gibi Türk resim sanatının önde gelen sanatçılarından oluşmaktaydı.2
1943 yılına kadar gerçekleştirilen toplam altı yurt gezisinde yapılan 675 resim Ankara Sergievi salonlarında düzenlenen bir sergi ile halka sunulmuştur. Dönemin sanatçıları bu gezi ve sergilere katılarak doğayı, sosyal yaşamı, olayları çalışmalarına almışlar ve Anadolu’nun köy ve kasaba gerçeğini tanıyarak sanat ve yaşam görüşlerini renklendiren hatta değiştiren bir etki içine girmişlerdir. II. Dünya Savaşı’nın yaşandığı dönemin Türkiye’sini anlatan birer belge niteliği taşıyan geziler boyunca yapılan yaklaşık 700 eserin büyük kısmının akıbeti belli olmamakla beraber, Harita Genel Komutanlığında 22 adedi sergilenmektedir.3
Ressam Ayetullah Sümer
Yurt sathında görevlendirilen ve 1929 yılında Cumhuriyet döneminde kurulan ilk ressam ve heykeltıraş derneği olan “Müstakil Ressamlar Birliği” mensubu ressamlarından olan Prof. Ayetullah Sümer, 1905 yılında İzmir’de doğdu. Resim tahsilini Devlet hesabına Paris’te yaptı. 1932 de Paris ve Versay Salonlarında eserleri teşhir edildi. Gümüş madalya aldı. 1933’te Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde Fresk Atölyesini kurarak, bu dalın profesörlüğüne getirildi. Ulusal ve uluslararası birçok sergilere katıldı. 1939’da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün daveti üzerine huzurunda portresini yaptı. 1979 yılında İstanbul’da vefat etti. Ölümünden sonra 1983’te “Osman Hamdi Onur Ödülü” verilmiştir. Resim ve Heykel Müzesinde ve Deniz Müzesinde eserleri vardır.4
Görevli Olarak Afyonkarahisar’a
Gelişi ve Burada Yaptığı Tablolar
Ressam Sümer, Yurt Gezileri Projesi kapsamında II. Grupta görevlendirilerek 15 Ağustos-30 Eylül 1939 tarihleri arasında Afyonkarahisar’a gönderilir. Ayetullah Sümer Afyonkarahisar’da bulunduğu süre içerisinde toplam dokuz tablo yapar. Yaptığı tablolar Şehir, Doğa ve İnsan resimlerinden oluşmaktaydı. Ressam Ayetullah Sümer’in 1939 yılında Afyonkarahisar’a ilişkin yaptığı tablolar şunlardır5:
1 — Zafer Abidesi (Afyon)
2 — Emirdağlı Tahir Efe
3 — Afyon
4 — Afyon (Ay batarken)
5 — Koca Mustafa (Belkaracaörenli)
6 — 30 Ağustos (Dumlupınar)
7 — (27 Ağustos) Afyon’a Türk erlerinin giriş noktası
8 — Akşam
9— Orta sivri
Bu tablolardan “Emirdağlı Tahir Efe”6 ve “Afyon’da gündoğumu”7 tabloları bilinmekte, diğer tabloların tam olarak nerede oldukları bilinmemektedir. “Emirdağlı Tahir Efe” tablosu Harita Genel Komutanlığı Haritacılık Müzesi Resim Koleksiyonundadır. Diğer bir tablosu olan “Afyon’da Gündoğarken” isimli tablosunun 2010 yılında müzayede satışında olduğu bilinmektedir.
Dip Notlar:
1- Harita Genel Komutanlığı Haritacılık Müzesi, Resim Koleksiyonu, Hazırlayan Müh.Alb. Murat P. Erken, Ankara 2017, sayfa:100
2- Maarif Vekilliği, 1’inci Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara, Ulus Basımevi, 1939, sayfa 1 ve; “Yurdu Gezen Ressamlar” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2012, Sayı:27, Sayfa:149-151
3- a.g.e., Hazırlayan Müh. Alb. Murat P. Erken, sayfa:100
4- Güzel Sanatlar Birliği, Resim Derneği, 60.yıl Resim Sergisi, İstanbul 1916-1976, sayfa:30 ve; Harita Genel Komutanlığı Haritacılık Müzesi, Resim Koleksiyonu, Hazırlayan Müh.Alb. Murat P. Erken, Ankara 2017, sayfa:114-115
5- Maarif Vekilliği, 1’inci Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara, Ulus Basımevi, 1939, sayfa:1
6- a.g.e., Hazırlayan Müh. Alb. Murat P. Erken, sayfa:114-115
7- http://www.alifart.com/afyon’a-bakis-sabah_108831/(erişim 18/04/2019)
