Türkiye'de İlk Afyonkarahisar'da Kurulacak

Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi (AFSÜ)  Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri Çalıştayı (AFSÜ-TAB 2023) “Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Ulusal ve Uluslararası Ticari Potansiyeli” ana temasıyla dün başladı.

AFSÜ Teknoloji Transfer Ofisi organizasyonuyla Korel Otel’de gerçekleştirilen Çalıştay’da alan uzmanları ve sektör temsilcileri bir araya gelerek, tıbbi ve aromatik bitkiler sahasına ilişkin bilgi, deneyim, öneri ve projelerini aktardı.

“TÜRKİYE POTANSİYELİNİN FARKINDA DEĞİL”

Çalıştayın açılış konuşmasını yapan AFSÜ Rektörü Prof. Dr. Nurullah Okumuş, Tıbbi ve Aramotik Bitkilerin işlenmiş veya işlenmemiş şekilde gıda, ilaç, kozmetik ve baharat gibi birçok kullanım amaçları olan bitkiler olduğunu ifade ederek, “Dünyada bilinen yaklaşık 422 bin bitki türünün yaklaşık 72 bini tıbbi amaçlı kullanılabileceği belirtiliyor. Ülkemizde 3649 endemik bulunmak üzere 167 familyaya ait 11 bin 707 bitki türü bulunmakta olup, bu türlerin 500 tanesi tıbbi aromatik ve baharat amacıyla kullanılarak ticareti yapılmaktadır. Ülkemizde ticareti yapılan bitkilerin önemli bir kısmı doğadan toplanmaktadır. Son yıllarda yayılan salgın hastalıklar sonrası,  dünyada sentetik ilaçlar yerine bitkisel kaynaklı ilaçların kullanımı yaygınlaşmaktadır. Bu sebep nedeniyle dünyada Tıbbi Aromatik Bitkilerin araştırma, geliştirme faaliyetlerinden üretimine, pazarlamasından lojistiğine kadar giderek büyüyen bir Pazar ortaya çıktı. Dünya nüfusunun yüzde 80’inin geleneksel veya tamamlayıcı tıptan yararlandığı bilinmektedir. Tıbbi Aromatik ve Baharat Bitkileri alanında endemik bitkide örneğin; kekik, defneyaprağı, kimyon, haşhaş, gül yağı gibi büyük kapasitemiz ve tedarikçisi olmamıza rağmen hale maalesef hem üretim hem de pazarlama ve ticaret alanında beklenen seviyelerin çok çok altındayız. Son yıllarda bu alanda ilerleme sağlamış olmamıza rağmen önümüzde daha çözüme kavuşturulması gereken çok fazla sorun bulunmakta. Daha önemlisi bu alandaki ulusal ve uluslararası potansiyelin halen farkına varılmamış olması. Bu alanda yaşadığımız sorunları kısaca aktarmak istiyorum. Üretim alanında halen sorunlarımız var. Hangi ürünler hangi alanda, hangi iklime uygun şekilde dikilecek, ürünün kullanım potansiyeli hangisidir, bu konuda halen bir standardizasyon oluşturulmuş değil. Kalitede sorunlarımız var. Ürünlerin çok büyük bir kısmı herhangi bir kalite kontrolünden geçmeden üretilmekte ve doğadan toplanılarak piyasaya sürülmektedir. Denetim ile ilgili sıkıntılarımız var. Bu konuda bir konuda bir denetim otoritesi belirlenmiş değil. Yine en önemli sorunlarımızdan bir tanesi de pazarlama ve ticarette çok ciddi sorunlarımız var. Dünyada Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkilerin kullanımı hızla artmaktadır. İnsanlar bu ürünlerin içeriğini ve kullanım alanlarını bilemek istiyorlar. Türkiye markasının bu konuda öne çıkabilmesi ve sürdürülebilir bir ticarete sahip olabilmesi için her anlamda kaliteli, işlenmiş veya işlenmemiş üretimi yapmamız gerekiyor. Temizleme, ayıklama, tasnifleme toptan ve perakende paketleme işlemleri daha çok baharat ve çay olarak kullanılan sınırlı sayıda bitkinin üretiminde uygulanmaktadır. Bu konuda bir miktar gelişme sapladığımızı söyleyebiliriz.” diye konuştu.

“TIBBİ VE AROMATİK BİTKİ ALANINDA İHRAÇ ETTİĞİMİZİN İKİ KATINI DIŞARIDAN İTHAL EDİYORUZ”

Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Dünya ticaretindeki total hacminin giderek artığını belirten Okumuş, “2000 yılında 50 milyar dolar olan toplam ticaret hacmi 2020 yılında 200 milyar dolara kadar ulaşmış durumdadır. Genel olarak kurutulmuş şekilde ticareti yapılma olup, uçucu yağ ve azda olsa taze olarak pazarlanmaktadır. Dünya Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri ticaretinde Fransa, ABD, Almanya, İngiltere ve Çin başı çekmektedir. Türkiye ise ilk 20’de bile yer almıyor maalesef. Türkiye’de 20 çeşit Tıbbi, Aromatik ve Baharat bitkinin 1,3 milyon dekar alanda tarımı yapılmaktadır. Dünyada en fazla Tıbbi, Aromatik Bitki ihracatı yapan ise, Çin, Hindistan, ABD, Güney Kore, Singapur ve Almanya’dır. Türkiye olarak ihracatta biraz daha iyi noktadanız. Dünyada 18’inci sırada yer alıyoruz. 2020’li yılların başında ülkemizin Tıbbi ve Aromatik Bitki ihracatı 371 milyon dolar civarına ulaşmış ancak bu rakam maalesef, dünya ihracat hacmine baktığımız zaman çok çok düşük kalmaktadır. Bunun yanında ülkemizde Tıbbi ve Aromatik Bitki ithalatı son yıllarda giderek artış göstermiştir. İhraç ettiğimizin iki katını dışarıdan ithal ediyoruz.” ifadelerini kullandı.

“AFYON TARIMINA SAFRAN ÜRETİMİ KAZANDIRDIK”

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler alanında gerçekçi pazarlama politikalarının geliştirilmesi gerektiğini kaydeden Okumuş, “Türkiye’nin ağırlıklı olarak işlenmemiş Tıbbi ve Aromatik Bitkiler ihraççısı durumunda olması düzelmemiz gereken sorunların en başında gelmektedir. Anadolu florasında bulunmasına rağmen bazı tıbbi bitkilerin alt ürünlerini ithal ediyoruz. Yani ham madde olarak dışarıya gönderiyoruz, işlemiş ürün olarak ithal ediyoruz. İlimiz için en güzel örnek; Afyon Alkaloitleri; bu ürünler yurt dışın ham ürünler olarak ihraç edildikten sonra ilaç olarak tekrar geri alıyoruz. Tıbbi Aromatik ve Baharat Bitkileri konusunda yapılan çalışmalar sonucunda bu alanına giderek artan bir ilginin olduğunu görüyoruz.  AFSÜ olarak bizde bu ilginin daha iyi ivmeler yakalayacak sonuçlar elde edebilmesine katkı sağlamak amacıyla; bu çalıştayı düzenliyoruz. Bu toprakların seçkin mahsullerinin sadece drop olarak satılmak yerine artık tıbbi yararlılık haline dönüştürülmesi gerekiyor. bu nedenle de sanayinin, özel sektörün, akademinin mutlaka işbirliği yapması gerekiyor. Herkes parça parça olsun benim olsun mantığı ile çalıştığı içinde dünya pazarında çok geri kalıyoruz. Özel Üniversitelerin Tıbbi ve Aromatik Bitkiler araştır ve geliştirme faaliyetlerine artık daha fazla kaynak ayırması gerekiyor. Biz AFSÜ olarak Tıbbi ve Aromatik Bitkilerine önem veriyor ve öncelikli alanlarımızdan birisi olarak seçiyoruz. Bizler kaliteli ve modern sağlık eğitimi hizmeti yayında termal sağlık ve hizmeti ve ilacını öncelendirdik. Bu amaçla Atatürk Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu bünyesinde Tıbbi Aromatik Bitkiler Bölümünü açtık. Geçen yıl ilk mezunlarımızı verdik ve onlar için bir uygulama sahası oluşturduk. Bu sahada alternatif ürünler özelliklede tıbbi aromatik bitkilerin Afyonkarahisar tarımı için hangi alanlarda alternatif oluşturabiliriz açısından iki yıl önce safran ekimi gerçekleştirdik.  Geçen yıl ilk ürünlerimizi aldık. Ektiğimiz ürünlerin 3 ile 5 katı oranında safranlarımız arttı. İnşallah Başsavcımızın desteği ve Valilik Kadın kültür Evlerinin desteği ile önümüzdeki sene Başsavcılığımıza tahsis edilen arazi içerisine 10 dönüm kadar tekrar safran ekimi yapmayı düşünüyoruz. Tıbbi Aromatik özellikli bir ürünü Afyon tarımına sunmuş olduk. Afyon halkının gelip gezebileceği, görebileceği bir merkez planımız var. Türkiye’nin en modern Tıbbi Mantar üretim tesisini kurduk. İnşallah önümüzdeki aydan itibaren ilk tıbbi mantar ekimlerimize başlıyoruz.” şeklinde konuştu.

“TIBBİ VE AROMATİK BORSASI KURULUYOR”

Afyonkarahisar Ticaret Borsası bünyesinde, “Tıbbi Aromatik Bitkiler Borsası”nın kurulacağının müjdesini veren Rektör Okumuş, “Afyonkarahisar Ticaret Borsası ile Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi işbirliğinde Tıbbi Aromatik Bitkiler Borsası kurulması kararını aldık. Ticaret Borsası bünyesinde kurulacak bu borsa; bize lisanslı depolar, analiz laboratuvarları ve borsanın dijital alt yapısını oluşturması için tüm desteği sağlayacak. Burada, İstanbul Ticaret Borsasının da paydaşlığı var. Onlarda bize destek veriyorlar. En kısa süre borsamızın faaliyete geçmesini bekliyoruz.” dedi.

“TÜRKİYE’DE İLAÇ ÜRETİMİNİN ÖNÜ KESİLİYOR”

Eski Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu, Türkiye’nin Tıbbi Aromatik ve Baharat Bitkileri alanında Dünya’da yüzde 3’ün içerisinde olduğunu söyleyerek, “Biyoloji çeşitliği açsından dünyada çok iyi noktadayız. Kıta Avrupa’sında 12 bin adet bitki türü var. Bizde ise 11 bin 500 adet var. 3600 civarında sadece Türkiye’de olup başka hiçbir yerde olmayan bitki türlerine sahibiz. Dolaysıyla bu alana öncelik vermek durumundayız. Önümüzdeki dönemde uluslararası bir kongre yaparak bu alanda ünlü bilim adamlarını davet edelim istiyoruz. Türkiye’de bütün kurum ve bakanlıklar bu konunun ehemmiyetini kavralayarak sahip çıktı. Bunun daha da ilerlemesi için çalışmalar yapılması gerekiyordu. Ben burada Rektörümüze, Valimize ve Ticaret Borsası Başkanımıza teşekkür ediyorum. Artık Afyonkarahisar’da Tıbbi Aromatik Bitkiler Borsası kuruluyor. Bizler ham maddeyi üretiyor dışarıya gönderiyor ve geri ithal ediyoruz. Artık bu ürünlerin nihai üretimine geçmemiz lazım. Bu alanda üniversite, araştırma merkezleri ve ticari kuruluşlara çok önemli görevler düşüyor. Hep birlikte bu alanı şaha kaldıracağız. Burada açıkça söylüyorum. Türkiye’de bazı gruplar tarafından ilaç üretiminin önü kesiliyor. Türkiye’de ki ticari açığın en büyük nedenlerinden bir tanesi ilaç ithalatıdır. Bazı kuruluşlar, ülkede ilaç üretenin önünü kesiyor ama dışarıdan ithal edilen ürünü araştırmasını bile yapmıyor. Açıkça söylüyorum bu kurumlara çeki düzen vermek gerekir. Tıbbi Cihaz ve İlaç Kurumu, Tarım Bakanlığı’nın verdiği gıda takviyesine müdahale ediyor. Bunun önünün kapatılmaması gerekiyor. Türkiye’de ilaç üretiminin önünü kesmeyin. Bu bir vatan ihanetidir. Bunu gerekirse her masada dile getireceğiz.” şeklinde konuştu.

“TIBBİ VE AROMATİK BİTKİLER STRATEJİK DEĞER TAŞIYOR”

Çalıştayın son konuşmasına yapan Afyonkarahisar Valisi Doç. Dr. Kübra Güran Yiğitbaşı, Dünya çapında değişen ekonomik dengede, Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Türkiye ve Afyonkarahisar adına önemli bir stratejik değer taşıdığını söyledi. Vali Yiğitbaşı, “Afyonkarahisar’ın tıbbi ve aromatik bitkiler üretme ve işleme potansiyeli, ülkemizin uzun vadeli ekonomik planlamaları açısından önemli bir değere sahip olacaktır. Tıbbi, aromatik ve baharat bitkilerinin ülkemize ve şehrimize gelir getirici katma değeri yüksek ürün elde etme yolunda adaptasyonu, üretimi ve kalite çalışmalarını iyileştirme amacıyla, Afyonkarahisar’da başta Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi olmak üzere Tarım İl Müdürlüğü ve İl Özel İdaresi bünyesinde uzun yıllardır çeşitli girişimler yapılmaktadır. AFSÜ bünyesinde açılan Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Programı ile üniversite bahçesinde yer alan 25 bin metrekarelik Uygulama ve Araştırma sahasında bir taraftan akademik çalışmalar yürütülürken diğer yandan şehrimizin iklimine uyum sağlayabileceği öngörülen bitkilerle alternatif ürün yelpazesi oluşturmak adına adaptasyon çalışmaları yapılmaktadır. AFSÜ-Orman Genel Müdürlüğü iş birliği ile Ar-Ge Ormanı oluşturulmuş, safran, çörekotu gibi bitkiler için plantasyonlar kurulmuş ve Valiliğimiz, Afyonkarahisar Cumhuriyet Başsavcılığı ve AFSÜ iş birliğiyle Açık Ceza İnfaz Kurumu’nda kadın mahkûmların üretime katkıları adına Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bahçesi oluşturuldu.” diye konuştu.

“AFYONKARAHİSAR VE TÜRKİYE ADINA KRİTİK BİR ADIM OLACAK”

Çalıştayın en önemli gündemlerden birisinin Afyonkarahisar’da “Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Borsası”nın kurulması kararı olduğunu ifade eden Vali Yiğitbaşı, “Böyle bir borsanın Türkiye’de ilk defa Afyonkarahisar’da kurulması ve tıbbi ve aromatik bitkilerin uluslararası ticareti hem şehrimiz hem de ülkemiz adına kritik bir adım olacaktır. Bu çalıştayda akademisyenler, özel sektör temsilcileri ve bürokratlarımız arasında yapılacak tartışma ve müzakereler sonucunda tıbbi ve aromatik bitkiler alanında atılacak adımların önceliği konusunda önemli bir mesafe kat edilmiş olacağına inanıyorum. Tıbbi, Aromatik ve Baharat Bitkileri Çalıştayı bu yıl ilk defa “Ulusal ve Uluslararası Ticaret Potansiyeli” alt başlığını ele alıyor. Özellikle şehrimizde üretilen bitkilerin ticaret potansiyelleri bağlamında değerlendirilmesinin yürütülen mevcut çalışmalara yön vereceğini düşünüyorum.” dedi.