Şahsiyeti bir çok faktör belirliyor

Şahsiyette en önemli yeri toplumsal ve ahlaki özelliklerin alacağını belirten AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, şahsiyetin oluşumunda genetik faktörler kadar, çevre başta olmak üzere pek çok faktörün rol aldığını belirtti

Afyonkarahisar Belediyesi, AKÜ İslami İlimler Fakültesi ve Ensar Vakfı Şubesi işbirliği ile düzenlenen Ramazan’da İkindi Sohbetlerinin 15. konuğu AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak oldu. Solak, “İnsanda Şahsiyetin Gelişimiyle İlgili Faktörler ve Kalıtsal Karakterler” başlığında konuştu. Programın sunumunu Prof. Dr. Mustafa Güler gerçekleştirdi. Program Muhammed Emin Çankaya’nın Kur’an-ı Kerim tilaveti ile başladı.
İSTEK VE İHTİYAÇLAR
DAVRANIŞLARI BELİRLER
Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak oldu. Solak, insan şahsiyetinde yer alan özelliklerden nefis, mizaç, huy, fıtrat, akıl ve irade konularında, insan genetik yapısı ve karakterlerin oluşumunu anlattıı. İnsanın temiz bir fıtrat üzere doğduğunu söyleyen AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, insanın içindeki duygu, istek ve ihtiyaçların davranışlarını belirlediğini söyledi. Solak; “Her bireyin özellikleri, istekleri, davranışları, karakter ve kişiliği farklıdır. Kur’an’da insanın davranışlarına etki eden faktörlerden bahsedilmektedir. Bu faktörlerin bazıları insanın iç dünyasında vardır. Bazıları ise dış etkenlerden oluşur. Nefis, irade, akıl, mizaç, huy ve karakter iç etkenler, çevre, aile eğitimi ve sosyal ortam ise dış etkenlerdir.” dedi.
ŞAHSİYET İYİ VE KÖTÜYÜ BARINDIRIR
Şahsiyetin Arapça bir kelime olduğunu söyleyen AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, soyut bir kavram olan şahsiyetin çok yönlü ve karmaşık olduğunu belirtti. Solak; “Şahsiyet kelimesi Türkçe’de kişilikle eş anlamlı olarak kullanılır. Şahsiyet; bireyin doğuştan sahip olduğu genetik yapı ile daha sonra çevre ve aile başta olmak üzere pek çok faktörün etkilediği davranışların uyumlu bir bütünüdür. Şahsiyet, insanın iyi ve kötü davranışlarının tümüdür. Mizaç ve karakterle yakından ilgilidir. Şahsiyetin gelişmeyle değişen yanları olduğu gibi belli bir oranda süreklilik taşıyan yanları da vardır. ‘Can çıkmadan huy çıkmaz.’ ifadesi şahsiyetin bu değişmeyen yönünü anlatmaktadır. Şahsiyetin muhtevasında İrade, zeka, duygu, heyecan, mizaç, biyolojik yapı, soyaçekim, çevre ve sosyal etkenler gibi pek çok özellik yer alır. Bu sebeple aralarında nüans olsa da karakter, huy, mizaç gibi kavramlar şahsiyetle ilgili olarak kullanılmaktadır. Şahsiyet, her insana göre farklılık arz eder. Çünkü bir insanı diğer insanlardan ayıran özellikler farklıdır. Bu bağlamda şahsiyet, ‘Bir kişiyi diğerlerinden ayıran ve onu kendisi yapan özelliklerin meydana getirdiği yapı.’ olarak da tarif edilmiştir.” diye konuştu.
TOPLUMSAL VE AHLAKİ
ÖZELLİKLER ÖNEMLİ
Her insanın Allah’ın yarattığı ve benzeri bulunmayan tek varlık olduğuna dikkat çeken AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, kişilerin aynı tabiat üzere yaratılmadıklarını dile getirdi. Solak; “Her insanın istek ve eğilimleri, fikir ve düşünceleri aynı değildir. Her insan farklı bir karaktere sahiptir. Bu farklılık bireyin zeka, duygu, heyecan, düşünce ve davranışlarında kendini gösterir. Bireyin temel özellikleri yanında her insanda kişiye özel karakterler de vardır. İki insanda ortaklaşa göze çarpan bir nitelik mesela dindarlık, her ikisinde de farklı şekilde ortaya çıkar. Örneğin; yardımsever bir dindar, cimri bir dindardan ayrı bir kişilik gösterir. Burada iki insanda ortaklaşa göze çarpan bir nitelik dindarlık hali ortaklaşa olmasına rağmen iki insanda duygu, düşünce ve aksiyon bakımından ayrılıklar gösterir. Şahsiyette en önemli yeri toplumsal ve ahlaki özellikler alır. Bir kimsenin sevimli, güvenilir, sabırlı, şefkatli, iyi kalpli olması birer şahsiyet özelliğidir.” şeklinde konuştu.
ŞAHSİYET ZAMANLA
ŞEKİLLENİR
Kur’an da şahsiyet kavramının geçtiğini dile getiren AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, şahsiyeti ifade eden kavramların Kur’an da yer aldığını söyledi. Solak; “Olumlu veya olumsuz şahsiyet tiplerinin karakter ve mizaç yapıları, düşünce ve davranış tarzları Kur’an’ın çeşitli ayetlerinde anlatılırken; Nefis, kalp, karakter, mizaç ve huyun olumlu veya olumsuz etkilerinden ve buna bağlı olarak ortaya çıkan olumlu veya olumsuz davranış biçimlerinden de bahsedilmektedir. İnsanın şahsiyeti; yaratılışıyla beraber getirdiği yetenekleri genetik yapısı ve karakter yapısı ile anne-baba ve çevreden aldığı eğitimle şekillenir. İnsan, yaratılıştan gelen fıtrat ve din duygusu ile nefsine yerleştirilen iyilik ve kötülük duygularıyla dünyaya gelir. Birey, yetiştiği aile ve ait olduğu kültür ortamında yaradılışında var olan zaaflar veya ahlakî değerler ile şekillenir. İyi veya kötü bir insan haline gelir. Dolayısıyla insanın kendi fıtratından kaynaklanan kişisel faktörler olduğu gibi kendi dışında kişiliğine etki eden faktörler de vardır. Bunlar olumlu veya olumsuz etkileyebilir.” ifadelerini kullandı.
NEFİS, VAR OLUŞ HALİ
Nefisin insan şahsiyetini olumsuz yönde etkilediğini belirten Prof. Mustafa Solak, nefisin kötü duygu ve davranışların kaynağı olarak algılandığını kaydetti. Solak; “Nefis Kur’ân’da, ruh ve bedenden müteşekkil insanın bütünlüğü, zatı, ruhu, şahsiyeti ve kendisi anlamlarına gelmektedir. Nefis insanı insan yapan varoluş halidir. Nefis İnsanın tabiatı ve özüdür. O ortadan kalkınca, insanın varlık nedeni de ortadan kalkar. Her nefis bir insan demektir. ‘Allah’ın haram kıldığı nefse cana haksız yere kıymayı.’’ (El-İsrâ 17/33) ayetiyle ‘Her nefis (insan) ölümü tadacaktır.’ (El-Enbiya 21/35) ayetleri bu anlamda kullanılmaktadır.” ifadelerine yer verdi.
HER İKİ EĞİLİMİ ALLAH YERLEŞTİRİR
Hz. Peygamber’in (S.A.V) “Nefis, istek ve şehevî duyguları kabartır, arzu ve isteklere doymaz.” ifadesini hatırlatan Solak şöyle konuştu: “Nefse her iki eğilimi yerleştiren Allah’tır. Nefis kavramı, insanın hayır-şer, itaat-isyan gibi olumlu ve olumsuz bütün eğilimlerini içine almaktadır. Hangi şeyin iyi, hangi şeyin kötü bir davranış olduğu nefsinde potansiyel olarak mevcuttur. Allah, ona doğuştan iyiyi ve kötüyü temyiz etme yeteneği vermiştir. İnsanın ruh dünyası, duyguları, istek ve arzularını içine alan nefis, insan davranışlarını ve kişiliğini etkileyen en önemli faktörlerden biridir.”
MİZAÇ ŞAHSİYETİN BİR PARÇASI
Mizacın insan duygularının bütünü olarak tanımlandığını ifade eden AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Solak, mizacın, şahsiyetin duygusal yönünü açıklayan ve şahsiyete etki eden bir kavram olduğunu belirtti. Solak şunları söyledi: “Mizaç bir kimsenin doğuştan getirdiği fizyolojik özellikleriyle ilgili tutumunu, his ve heyecan yönünü gösteren özelliklerdir. Mizaç, şahsiyetin bir parçasıdır. Bu sebeple şahsiyet, mizaç ve karakterle yakından ilgili olmakla beraber, daha genel bir kavramdır. Mizaç dediğimiz zaman insanın kendine özel heyecan halleri akla gelir. Mesela; insan sakin veya hareketli, neşeli veya öfkeli mizaçta olabilir. Bu da insanların davranışlarına doğrudan etki eder. Kur’ân -ı Kerim’de bu kavram ‘şâkile’ kelimesi ile ifade edilmektedir. Bu kelime, tabiat, adet, din, ahlak, niyet, mizaç ve yaratılış gibi değişik, fakat birbirine yakın manalarla tefsir edilmişse de en kapsamlı manası yaratılıştır. Kur’an’da ‘Herkes yaratılış ve mizacına göre hareket eder’ (El-İsrâ 17/84) denmektir.”
HUY ŞAHSİYETLE SIKI BAĞLANTILI
“Birçok müfessir de bu kelimeyi insanın tabiatı, bedenin tabiî hali, ruhun cevheri, huy ve mizaç, hidayet ve sapıklık hali olarak tefsir eder. Halk arasında yaygın olan huy kelimesi de mizacı ifade eder.” diyen Solak sözlerine şöyle devam etti: “Huyla ilgili birçok ifadeler var. ‘Huylu huyundan vazgeçmez.”http://m.kocatepegazetesi.com/”Huy canın altındadır.”http://m.kocatepegazetesi.com/”Can çıkmayınca huy çıkmaz.’ gibi. Bu ifadeler huyun şahsiyetle sıkı bağlantısı olduğunu ve davranışları olumlu veya olumsuz yönde etkilediğini gösterir. Huy, fiillerin kendisinden kolayca çıktığı nefsi bir melekedir. İffet, şecaat, cömertlik, doğruluk gibi övülmüş, üstün, iyi huylar olduğu gibi korkaklık, saldırganlık, cimrilik, yalancılık, düzenbazlık gibi kötü ve zemmedilmiş huylar da olabilir.” >> Burcu AYDIN’ın haberi