- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- Osmanlıda Basılan İlk Kitaplar Neler Biliyor Musunuz?
Osmanlıda Basılan İlk Kitaplar Neler Biliyor Musunuz?
İstanbul'daki ilk Türk matbaasının kurucusu olan İbrahim Müteferrika, Osmanlı İmparatorluğu'na matbaanın tanıtılması sürecinde kritik bir rol oynamıştır.
1727 yılında kurduğu Müteferrika Matbaası, sadece Türkçe değil, Arapça ve Farsça gibi dillerde de önemli eserler yayımlamıştır. Bu matbaanın basım faaliyetleri, Osmanlı kültürüne büyük katkılar sağlamış, edebiyat ve bilim alanlarında önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1729 ile 1742 yılları arasında basılan eserler, Osmanlı toplumunun entelektüel gelişimine ve Batı ile olan kültürel etkileşimine büyük katkı sunmuştur.
MÜTEFERRİKA MATBAASINDA BASILAN ESERLER:
Vankulu Lugatı (31 Ocak 1729):
Cevherî'nin Arapça lügatinden esinlenerek Mehmed el-Vanî tarafından hazırlanan bu Arapça-Türkçe sözlük, 1729 yılında 500 adet basılmıştır. 2 cilt halinde yayımlanan bu eser, Türkçe ve Arapça arasında sistematik bir dil rehberi sunan ilk eserlerden biridir.
Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr (29 Mayıs 1729):
Kâtib Çelebi’nin Osmanlı denizcilik tarihi üzerine yazdığı bu eserde, 5 harita ve şekil yer alır. 1.000 adet basılan eser, Osmanlı deniz savaşları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Târîh-i Seyyâh der Beyân-ı Zuhûr-ı Ağvâniyân ve Sebeb-i İnhidâm-ı Binâ-i Devlet-i Şâhân-ı Safaviyân (26 Ağustos 1729):
J.T. Krusinski’nin yazdığı bu eser, Afganlıların İran’ı istilası ve Safavi Devleti’nin çöküşünü konu alır. Müteferrika tarafından Türkçeye çevrilen eser, 1.200 adet basılarak yayımlanmıştır.
Târîhu’l-Hindi’l-Garbî el-Müsemmâ bi-Hadîsi Nev (5 Nisan 1730):
Batı Hindistan (Yeni Dünya) tarihi üzerine yazılmış bu eserde 17 resim ve harita yer alır. Müteferrika Matbaası’nın ilk resimli kitabı olan eser, 500 adet basılmıştır.
Acâibü’l-Makdûr fî Nevâîbi Timûr (18 Mayıs 1730):
Timur’un fetihlerini anlatan bu eser, İbn Arabşâh’ın Arapça eserinden Nazmizade Hüseyin Murtaza tarafından Türkçeye çevrilmiştir. 500 adet basılan bu eser, Timur’un fetihlerine dair detaylı bilgiler sunmaktadır.
Târîhu’l-Mısri’l-Cedîd ve Kadîm (17 Haziran 1730):
Mısır tarihini anlatan bu eser, Süheylî tarafından yazılmış ve 500 adet basılmıştır. Osmanlı dönemi Mısır’ının tarihine dair önemli veriler sunmaktadır.
Gülşen-i Hulefâ (16 Ağustos 1730):
Nazmizade Hüseyin Murtaza tarafından yazılan bu eser, Abbasî halifelerinden Osmanlı Sultanı III. Ahmed’e kadar olan Müslüman hanedanlar tarihini ele alır. 500 adet basılan eser, bu dönemdeki halifeler ve padişahlar arasındaki ilişkileri inceler.
Grammaire Turque ou Méthode Courte & Facili pour Apprendre la Langue Turque (Mart-Kasım 1730):
Jean-Baptiste Holderman tarafından hazırlanan Türkçe gramer kitabı, Türkçeyi öğrenmek isteyen Fransızca konuşanlara yönelik olarak 1.000 adet basılmıştır.
Usûlü’l-Hikem fî Nizâmi’l-Ümem (Şubat 1732):
İbrahim Müteferrika tarafından yazılan bu eser, milletlerin düzenine dair akılcı önerilerde bulunmaktadır. 500 adet basılan eser, Osmanlı düşünce dünyasına katkı sağlamıştır.
Füyûzât-ı Mıknatisiyye (27 Şubat 1732):
Pusulanın yararları üzerine yazılmış bu eser, 500 adet basılmıştır ve içinde bir pusula resmi bulunmaktadır. Bilimsel açıdan önemli bir kaynaktır.
Cihannümâ (3 Temmuz 1732):
Kâtib Çelebi’nin dünya haritalarını içeren eseri, 40 levhada 52 harita ve şekil sunmaktadır. 500 adet basılan bu eser, tarihî ve coğrafî açıdan büyük bir öneme sahiptir.
Takvîmü’t-Tevârîh (14 Haziran 1733):
Kâtib Çelebi’nin diğer önemli eseri olan Takvîmü’t-Tevârîh, tarihî olayları kronolojik olarak sıralar ve 500 adet basılır.
Târîh-i Na‘îmâ (Ekim 1734):
Mustafa Naîma’nın Osmanlı tarihine dair yazdığı bu eser, 1574-1655 yılları arasındaki olayları ele alır. İki cilt hâlinde basılan eser, Osmanlı tarihinin önemli bir kaynağını oluşturur.
Râşid Târihi (17 Şubat 1741):
Mehmed Râşid Efendi tarafından kaleme alınan bu eser, 1660-1721 yılları arasındaki Osmanlı olaylarını anlatır. 500 adet basılmıştır.
Çelebizâde Târihi (17 Şubat 1741):
Küçükçelebizade İsmail Asım Efendi’nin yazdığı bu eser, 500 adet basılarak 1721-1728 yılları arasındaki olayları kapsar.
Ahvâl-i Gazavât der Diyâr-ı Bosna (19 Mart 1741):
Bosnalı Kadı Ömer Efendi tarafından yazılan bu eser, Bosna’da süren gazaları ve Avusturya Savaşı sırasında Bosna cephesindeki durumu ele alır. 500 adet basılmıştır.
Ferheng-i Şuûrî: Lisânü’l-Acem (1 Ekim 1742):
Hasan Şuûrî tarafından yazılan Farsça Lügati, 500 adet basılarak yayımlanmış ve Müteferrika Matbaası’nın son eseri olmuştur.
Müteferrika Matbaası, Osmanlı İmparatorluğu’nda matbaanın yaygınlaşmasını sağlayan ilk ve en önemli matbaadır. Yayımladığı eserler, Osmanlı toplumunun bilimsel, kültürel ve düşünsel gelişimine katkı sağlamış ve Batı ile olan etkileşimlere yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu eserler, tarihsel, coğrafi, dilbilimsel ve bilimsel alanlarda önemli bir miras bırakmış, Osmanlı entelektüel yaşamına derin izler bırakmıştır.
