- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- Osmanlı'nın İlk Anayasası Nedir?
Osmanlı'nın İlk Anayasası Nedir?
3 kıta ve 7 denize hükmeden Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk anayasası Kanun-i Esasi'dir. Kanun-i Esasi çeviri olarak, 'temel kanun' veya 'anayasa' anlamına gelir.
Osmanlı Devleti'nin ilk ve son anayasası olan Kanun-i Esasi, 23 Aralık 1876’da ilan edildi. Ancak, 1878 yılında II. Abdülhamid tarafından askıya alındı. 24 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle yeniden yürürlüğe girdi. Bu anayasa, 1921 Anayasası’nın kabul edildiği 20 Ocak 1921 ile 1924 Anayasası’nın yürürlüğe girdiği 24 Mayıs 1924 tarihleri arasında sınırlı bir şekilde uygulanmaya devam etti.
ANAYASA TALEPLERİ
Osmanlı’da anayasa ve parlamenter düzen talepleri, özellikle Fransa’da 1848 Devrimi’nin etkisiyle ortaya çıktı. Bu talepler, 1867-1868 yıllarında Namık Kemal liderliğindeki Genç Osmanlılar tarafından daha güçlü bir şekilde dile getirildi. Anayasa tartışmaları, 1871’de Âli Paşa’nın ölümüyle başlayan siyasi ve mali kriz döneminde yoğunlaştı. Mithat Paşa, bu süreçte meşrutiyet yanlısı görüşlerin önde gelen savunucusu olarak ön plana çıktı. 1876’da Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesiyle Mithat Paşa etkili bir konuma geldi ve anayasa çalışmaları hız kazandı.
ANAYASA ÇALIŞMALARI
II. Abdülhamid’in 31 Ağustos 1876’da tahta çıkışından sonra, Mithat Paşa başkanlığında Cemiyet-i Mahsusa adıyla bir komisyon kuruldu. Namık Kemal’in önerileri doğrultusunda hazırlanan taslak, Mithat Paşa’nın özel sekreteri hukukçu Krikor Odyan tarafından Fransa ve Belçika anayasalarından uyarlanarak yeniden düzenlendi. Bu nedenle, 1876 Anayasası’nın 1863 tarihli Ermeni Ulusal Anayasası’ndan izler taşıdığı ifade edilmiştir.
KANUN-İ ESASİ'NİN İLANI
Anayasa, dil konusundaki bazı değişikliklerle son halini aldı. Resmi dilin Türkçe olduğunu vurgulayan düzenleme, 18. ve 57. maddelere eklendi. Padişaha mahkemesiz sürgün yetkisi veren tartışmalı 113. madde de kabul edildi. Mithat Paşa’nın sadrazamlığa atanmasının ardından, 23 Aralık 1876’da Kanun-i Esasi, Bâb-ı Âli meydanında düzenlenen bir törenle halka ilan edildi. İlan, 101 pare top atışıyla kutlandı ve anayasal düzenin başlangıcı olarak tarihe geçti.
