Nöbetçi Eczaneler
A- Namazda Vâcibin Hükmü Nedir?
Namazın farzları olduğu gibi bâzı vâcibleri de vardır. Bu vâcibleri yerine getirmekle namazın farzları tamamlanmış, noksanları ikmâl edilmiş olur. Vâciblerin biri veya birkaçı unutularak terk edilirse, namaz sahihtir, fakat sevabı noksandır. Bu noksanı tamamlamak için namazın sonunda sehiv secdesi yapılır. Böylece namaz tamamlanmış, sevabından da eksilme olmamış olur. Eğer vâcibler kasten terk edilirse, böyle bir namazın iadesi gerekir, Sehiv secdesi kasten terk olduğundan dolayı namazın tamam olmasına kâfi gelmez.
B- Namazın Vâcibleri Nelerdir?
Namazın belli başlı vâcibleri şunlardır:
1-Namaza başlarken farz olan iftitah tekbîrini “Allâh” ismi ile yetinmeyip, Allah’ın en büyüklüğünü ifade eden “ Ekber” sözünü de ilave edip “Allâhüekber” şeklinde demek.
2-Namazlarda Fâtiha-i şerîfe’yi okumak. Diğer üç mezhep imamına göre Fâtihayı okumak farzdır.
3- Fâtiha’ya ilâveten kısa bir sûre veya buna denk üç kısa âyet yahut da uzun bir tek âyet okumak. Buna zamm-ı sûre denir. Zamm-ı sûre, farz namazların sadece ilk iki rek’atinde olur. Nâfile namazlarda ise, bütün rekatlarda Fâtiha’ya ilâveten sûre okunur. Diğer mezheplerde zamm-ı sûre sünnettir.
4- Fâtiha’yı zamm-ı sûreden önce okumak.
5- Namaz içindeki rükünlerden herhangi birini, meşrû miktarından fazla yapmamak. Meselâ 2 yerine 3 secde yapmamak. Yapılırsa vâcib terk edilmiş olur.
6- Secdede alınla beraber burnu da yere koymak.
7- Üç veya dört rekâtlı namazlarda ikinci rekâttan sonra ilk oturuşu yapmak. 3 veya dört rekâtlı namazlarda ilk oturuşu unutup kıyama kalkan bir kimse ilk oturuşu yapmadığını hatırlarsa gerisin geri oturuşa dönmez, vacib olan ilk oturuşu sehven terk ettiğinden dolayı namazın sonunda sehiv secdesi yapar.
Farz bir namazda ikinci rekâttan sonra oturulmayıp da üçüncü rekâta yanılarak kalkmaya yeltenenin durumuna bakılır. Eğer kalkış oturmaya daha yakınsa oturulup namaza devam edilir ve sehiv secdesi gerekmez. Fakat doğrulma kıyama yakın ise, kalkar ve ondan sonra sehiv secdesini yapar. Çünkü bu durumda vacip olan birinci oturuş terk edilmiş olur.
Üç ve dört rekâtlı namazlarda ikinci rekât sonunda birinci oturuş yapılmadan unutarak üçüncü rekât için kıyama kalkılıp ilk oturuş terk edilirse vacip terk edilmiş olur ve sehiv secdesi gerekir. . İlk oturuşun kasten terki ise tahrimen (harama yakın) mekruhtur. (İbni Nüceym, el-Bahru’r-Râik, 1, 314)
8- Üç veya dört rekâtlı namazlar ile vitir ve öğle namazının sünnetlerinde ikinci rek’attan sonra Tehıyyat’ı okur okumaz vakit geçirmeden üçüncü rekata kalkmak.
Tehıyyattan sonra kalkılmayıp salâvat ve dualar da okunursa veya allahümme salli ala Muhammed kadar okunursa vâcib terk edilmiş olur, dolayısıyla sehiv secdesi gerekir.
9- Namazların ilk ve son oturuşlarında teşehhüdde bulunmak, yani Tehıyyât’ı okumak.
10- Namazın vâciblerinden her birini yerinde yapıp terk ve te’hire (gecikmeye) uğratmamak. Farzları da te’hir etmemek. Meselâ, kıraat bittikten sonra ayakta gecikmeden hemen rükû’a gitmek gibi..
Farzın tehiri, yani, geciktirilmesi; vâcibin ise terk ve tehiri, sehiv secdesini gerektirir. Farzın terk edilmesi ise, namazı bozar.
11- Tek başına namaz kılan kimsenin öğle ve ikindi namazlarında hafî (kendi işitecek kadar) okuması vâcibdir. Gündüz kılınacak nâfile namazlarda da bu şekilde okunmalıdır. Sabah, akşam, yatsı namazları ile gece kılınan nâfile namazlarda hafî de, cehrî (sesli) de okunabilir
12- İmâmın, cemaatle kılınan namazlardan sabah, bayram, cuma, teravih ve vitir namazlarının her rekâtında cehren (açık sesli); öğle ile ikindinin bütün rekâtlarıyla akşamın 3. ve yatsının 3 ve 4. rekâtlarında ise, hafî (gizli sessiz) kıraatte bulunması vâcibdir. Akşam ve yatsı namazlarının ilk iki rekâtında ise, cehren/açıktan sesli okur. Vitir namazı da, vaktinde kılınsın veya kaza edilsin açıktan okunabilir. Kunut duaları açıktan okunmaz. (Hindiyye)
Tek başına gece Evvabin, Teheccüd gibi nafile namaz kılan serbesttir, gizli veya açıktan okur, fakat öğle ikindi gibi gündüz kılınan namazlarla, kuşluk gibi nafile namazlarda gizli okumak vacibdir. (Hindiyye)
Namazda cehri/açıktan okumak erkekler içindir. Kadınlar bütün namazları hafi/gizli okuyarak kılarlar.
13- Vitir namazlarında kunut duası okumak ve kunut tekbiri almak.
Cemaatle kılınırken hem imam, hem de cemaat kunut duasını içinden okur. (Kunut dualarını bilmeyen, Rabbena veya fatihayı vb. duaları okuyabilir)
14- İmâmın iftitah tekbîrini sesli alması. Tek başına kılanlar veya imama uyanlar gizli alabilir.
15- İmâma uyan kimsenin Fâtiha ve sûre okumadan susması, imamı dinlemesi. İmâma uyan kimse, sadece rükün aralarındaki tesbih ve duaları kendi duyacak şekilde içinden okur.
16- Namazın sonunda selâm vermek. Yani önce sağ tarafa, sonra da sol tarafa yüz çevirerek Esselâmü demek. Böylece namaz bitmiş olur.
Selâm kelimesi üzerine aleyküm ve rahmetullah ilâvesi vâcib değil, sünnettir.
Bir görüşe göre de, sadece sağ tarafa selâm verilmesi vâcibdir, sol tarafa ise sünnettir.
Namazdan çıkmak için sadece bir tarafa selâm vermiş olmak yeterlidir. Bu bakımdan, bir tarafına selâm vermiş imama artık uyulmaz.
17- Namazda ta’dîl-i erkâna riâyet, İmâm-ı A’zam ile İmâm-ı Muhammed’e göre vâcibdir. Rükûdan doğrulup dik durmak (kavme). Bunun ta’dîl-i erkânın bir parçası olma ihtimaline binaen vacip olduğu da söylenmektedir. İki secde arasında celse yapmak, yani kısa bir ara oturuşu yapmak. Bunun ta’dîl-i erkânın bir parçası olma ihtimaline binaen vacip olduğu da söylenmektedir.
18- Bayram namazlarının üçer ziyade tekbirleri de vâcibdir. Bu namazların birinci rekâtlarındaki rükû ve secde tekbirleri sünnet; ikinci rekâttaki rükû ve secde tekbirleri ise, vacip olan ziyâde tekbirlerine yakın olduğu için onlarda vaciptir.
