NAMAZDA SECDE YERİNE BAKMAK

Namaz, huzur, dikkat, saygı ve edep makamıdır. Bir bakıma vuslat/kavuşma zamanıdır. Fatiha’yı okumak suretiyle Allah ile konuşma makamına yükselme dönemidir. Göğüs ve alın kıbleye yönelik, gözler secde yerine bakar vaziyette kemal-i edeple durup ibadet etmek, şüphesiz ki büyük bir bahtiyarlıktır. Dikkatin başka bir yana dağılması, insanı asıl dikkat edeceği noktadan uzaklaştırır. O bakımdan namazda gözle de olsa sağa sola iltifat etmek, duvarlardaki yazı ve nakışlarla, halı ve kilimlerdeki renk ve motiflerle meşgul olmak namazın feyiz ve faziletini düşüreceğinden mekruh sayılmış tavana doğru kaldırmak da doğru değildir.
Konuyla ilgili hadisler:
İbn Sirîn’den yapılan rivayete göre “Resûlullah (a.s.) Efendimiz (bazen, gözlerini semaya doğru çevirirdi. O sebeple, “Onlar ki namazlarında saygıyla korkarlar…” mealindeki âyet indi. Rasûlüllah (a.s.) Efendimiz, başını eğdi.” (Müsned-i Ahmed.)
Resûlüllah (a.s.) Efendimizin zaman zaman namazda olsa bile gözlerini semaya doğru çevirmesi, Allah’a olan aşk ve üstün saygısından kaynaklanır, inen ilâhi tecellilere hayranlık duymasının ayrı bir tezahürü hikmetini taşırdı. Diğer insanların böyle bir mazhariyete ermeleri söz konusu olmayacağına göre, Resûlüllah’ın (a.s.) O davranışı, namazın sünnetlerinden sayılarak ümmeti tarafından taklit edilmesini önlemek için, ilgili âyetle, secde yerine bakmak suretiyle ümmetine namaz adabından birini daha öğretmesi tavsiye edilmiştir.
Ebu Hureyre (r.a.)’den yapılan rivayette, Peygamber (a.s.) Efendimiz şöyle buyurmuştur:
“Bazı topluluklar namazda ya gözlerini göğe doğru kaldırmaktan vazgeçerler, ya da gözleri herhalde kapılıp alınır.” ((Müsned-i Ahmed, Müslim, Nesâi)
Enes (r.a.)’den yapılan rivayette, Peygamber (a.s.) Efendimizin şöyle buyurduğunu söylemiştir:
“Bazı topluluklara ne oluyor da namazda gözlerini göğe doğru kaldırıyorlar?”
Sonra da Rasûlüllah (a.s.) Bu husustaki sözünü biraz daha tesirli kılarak buyurdu ki:
“Ya vazgeçerler, ya da gözleri (bakışları) kapılıp alınır.” (Buhari, Ebu Dâvud, Nesâî.)
Abdullah b. Zübeyir (r.a.)’den yapılan rivayette, demiştir ki:
“Resûlüllah (a.s.) Efendimiz teşehhütte oturunca sağ elini sağ uyluğunun üzerine, sol elini de sol uyluğu üzerine bırakır, şahadet parmağıyla işarette bulunur ve bakışı parmak işaretini aşmazdı, (yani teşehhütte önüne bakar, başka tarafa gözlerini kaydırmazdı.)” (Nesâî, Ebu Dâvud, Müsned-i Ahmed.)
Hadîslere göre:
1- Namazda gözleri sağa sola kaydırmak, çevreyi taramak mekruhtur.
2- Namazda daha çok secde yerine bakılır, böyle yapmak müstehabdır.
3- Namazda gözleri göğe doğru kaldırmak mekruhtur.
4- Teşehhüde oturulduğunda elleri uyluklar üzerine koymak sünnettir.
5- Teşehhüt esnasında diz kapaklarına bakmak, etrafı gözle taramamak müstehabdır.
Hanefî Mezhebine Göre:
Namazda başıyla sağa-sola iltifat etmek mekruhtur. Göğsüyle sağa-sola çevrilmek ise namazı bozmasa bile hem mekruh, hem de fazileti gidericidir. Ancak göz ucuyla çevreye iltifatta bulunmak mekruh değildir. Nitekim Resûlüllah (a.s.) Efendimiz gözünün ucuyla ashabının davranışlarını bazen tarardı. (Şerhu Fethilkadîr, Kerahat: 1/291).
Namazda ayakta iken secde yerine bakmak, rükû’da ayaklara, otururken uyluklara bakmak namazın adâbındandır. (Fetâvâ-yi Hindiyye, Adabü’s-salât: 1/72.)