NAMAZDA ABDESTİ BOZULAN İMÂM NASIL HAREKET ETMELİDİR?

Bir imamın, namaz kılarken burnunun kanaması gibi elinde olmayan bir sebeple abdesti bozulursa, arkasında bulunan cemaat içinden imam olmaya elverişli bir kimseyi mihraba geçirir. Buna istihlaf denilir (Merğinani, el-Hidaye, I, 59). Nitekim Hz. Ömer (r.a.) namaz kıldırırken saldırıya maruz kalıp yaralanınca imamlığa devam etmesi için yerine Abdurrahman b. Avf ‘ı (r.a.) geçirmiştir. Yine Hz. Ali de (r.a.) cemaate namaz kıldırdığı sırada burnu kanayınca cemaatten birini yerine geçirmiştir (Ali el-Kari, Feth-u Babi’l-Inaye, I, 294). Abdesti bozulan imam, yerine bir adam geçirmeksizin camiden çıksa veya açık alanda namaz kılınması halinde saflardan ayrılsa cemaatin namazı bozulur (Kasani, Bedaiu’s-Sanai’, I, 226).
-Namaz Kıldırma Karşılığında Ücret Almak Caiz Midir?
İslâm dininde ilke olarak ibadet karşılığında ücret almak caiz değildir. Çünkü ibadetler Allah için yapılır. İslâm’ın ilk dönemlerinde durumu uygun olan herkes namaz kıldırabiliyordu. Dolayısıyla namaz kıldırmak için belli kişilerin görevlendirilmesine ihtiyaç duyulmuyordu. İslâm toplumunda kültür düzeyinin farklılaşması, farklı işlerle meşguliyetin artması ve zamanla namaz kıldırmaya ehil kimselerin azalması gibi sebeplerle, sürekli mescitlerde bulunacak görevlilere ihtiyaç duyuldu. Dolayısıyla her vakit namaz kıldıracak görevlilerin belirlenmesi cihetine gidilmiş; namaz kıldırmak üzere görevlendirilen kimselere de geçimlerini sağlamaları için ücret ödenmiştir. Nitekim İslâm âlimleri, imamet, müezzinlik, dini öğretme gibi işlerden ücret almayı bu görevlerin sahipsiz kalmaması gerekçesiyle caiz görmüşlerdir (İbn Nüceym, el-Bahr er-Raik, VIII, 23, İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, XXIV, 293).
• İmâmlık ve müezzinlik gibi görevleri yürütenler fiilen bu görevleri yaptıkları için değil, kendilerini bu göreve bağlamaları (habs-i nefs) sebebiyle maaş almaktadırlar. Bu itibarla imamlık vb. görevlerin icrasından dolayı maaş alınmasında dini açıdan bir sakınca yoktur.
Hangi Hallerde İmâma Uyulmaz
İmâm namaza başlamak için tekbir alırken ellerini yukarı kaldırmasa, Sübhaneke’yi okumasa, rükü ve secde tekbirlerini almasa ve bunlardaki tesbihleri söylemese, “Semiallahu limen hamideh” demeyi, tahiyyatı ve selamı terk etse veya teşrik tekbirini getirmese, cemaat bunları yapar. Bu dokuz şeyde cemaat imama uymaz.
İmâm Muhammed’e göre imam, “Sübhaneke’yi terk edip Fatiha’yı okuduktan sonra sûreye başlamış olsa, artık cemaat da “Sübhaneke”yi okumaz.
İmâm kunut duasını, bayram tekbirlerini, birinci oturuşu, tilavet secdesini, sehiv secdesini terk etmiş olursa, cemaat da terkeder. İmâm bir secde fazla yapsa veya bayram tekbirlerini ashabı kiramdan rivayet edilen mikdardan ziyade alsa veya cenaze namazında dörtten fazla tekbir getirse veya yanılarak beşinci rekata kalksa, cemaat bu işlerde imama uymaz. İmâm beşinci rekata kalktığı zaman bakılır: Eğer imam dördüncü rekattan sonra oturuş (ka’de) yapmışsa, cemaat oturarak bekler, imam hemen dönüp teşehhüdü iade etmeksizin selam verirse, cemaat da onunla beraber selam verir. Fakat imam kalktığı beşinci rekat için secdeye varırsa, cemaat kendi başına selam verip namazdan çıkar. Eğer imam dördüncü rekatın arkasından oturuş (ka’de) yapmamış ise, cemaat yine bekler. Eğer imam hemen kıyamdan ka’deye dönüp ondan sonra selam verirse, cemaat da onunla beraber selam verir. Fakat imam beşinci rekâtı secde ile bağlarsa, hepsinin namazı bozulmuş olur. Bu durumda cemaatın yalnız başına teşehhüdü yapıp selam vermesi fayda vermez.
Vitir namazında, cemaat daha Kunut duasını bitirmeden imam rükua varsa, cemaat da varır. Ancak Kunut duasından henüz hiç bir şey okumamış olsalar, imam ile rükuda bulunmayı kaçırmayacak şekilde bir mikdar okurlar.
İmâm (vitirde) kunut duasını unutup rükua gittiği halde, cemaat ona uymamakla imam başını kaldırıp kunut duasını okuduktan sonra tekrar rükua gitmekle cemaat da ona uymuş olsalar cemaatın namazı bozulur. (Ö. Nasûhi Bilmen, Büyüyk İslâm İlmihali)