Nöbetçi Eczaneler
Kızılelma, Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında aydınlar arasında yeniden işlenmeye başlanmış, kavram bazı yeni ideallerin temsili olarak yorumlanmıştır. Ziya Gökalp’in 1913’te yayınlanan “Kızılelma” adlı eseri, Ömer Seyfeddin’in “Kızılelma Neresi?” hikâyesi ve Yahya Kemal’in beyitleri bunlardan birkaçıdır. Ziya Gökalp’in Kızılelma’sı, manzum bir hikâyedir. Metinde mitolojiyle bağlantılı olarak ortaya konan bir ideal dikkati çekmektedir. Burada savaşlarla yorulmuş bir milleti kurtarma duygusu, ona yeni bir gelecek kurma ideali sezilmektedir. (Kaplan, 2006, s.481) Burada Kızılelma, biraz da Turan idealleriyle bütünlük oluşturacak şekilde ele alınır. Kızılelma, yenilen ve çökmek üzere olan Osmanlı Devleti’nin yerini tutacak bir nizamın diğer adıdır (Gökyay, 2002: 560). (Şen, 2017, s.202)
Bu durumu aşağıdaki mısralardan da takip etmemiz mümkündür:
“Kızılelma oldu bir güzel cennet
Oradan Turan’a yağdı saadet
Ey Tanrı icabet kıl bu duaya
Bizi de kavuştur Kızılelma’ya!” (Gökalp, Kızılelma)
Kızılelma, bu mısralarda fark edileceği üzere harita üzerinde gösterebileceğimiz herhangi bir nokta değil; Türkler arasında birliği temin edip insanlara huzuru, barışı, refahı getirecek bir diyarın adıdır (Harmancı 2010: 1474; Şen, 2007, s. 203).
Aslında Ziya Gökalp gibi şair ve yazarların birden ortaya çıkmasının sebebi Osmanlı’nın çökmeye başladığı dönemde Osmanlıcılık ve Ümmetçilik fikrinin devleti kurtaramadığı görülmüş bundan dolayı da devlet Türkçülük fikrine sarılmıştır. (Şentürk, 2019, s.139)
Osmanlı Devletinin zayıflamasından ve yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra unutulmaya yüz tutan Kızılelma ideali, 20. yüzyıl başından itibaren gelişen Türkçülük akımı ve geliştirilmek istenen millî mefkûreyle tekrar gündeme gelmiş ve bu görüşleri savunanlar için motive edici bir güç olmuştur. Bunun edebiyata yansımaları ise Ziya Gökalp’te ve Ömer Seyfettin’de görülür. Ziya Gökalp’in Kızılelma adlı manzum hikâyesi 1913 yılında Türk Yurdu dergisinde yayınlanmıştır. Ziya Gökalp eserini eski mesneviler şeklinde ve ideolojik yönü ağır basan bir tarzda kaleme almıştır. Kızılelma (Gökalp, 2013) şiiri ideolojik içeriğine rağmen konuyu ele alışıyla, fikirleri bir aşk masalı içinde eritmesiyle ve oluşturduğu şiir atmosferiyle bir sanat eseri özelliği gösterir. Bu manzum hikâyenin konusu kısaca şöyledir:
Ay Hanım Bakülü zengin bir ailenin kızıdır. Paris’te eğitim gören Ay Hanımın tek bir ideali vardır ve eğitimini de bu yüzden sürdürür. İyi bir eğitim alarak Turan’da okullar açmak niyetindedir. Eğitimini bitirir ve Bakü’ye döner. Bakü’de, Paris’te öğrendiği modern bilgilerin yanında Doğu’yu da tanımak ister. Ülkesinin en büyük âlimi Sadettin Molla’dan ders almaya başlar. Burada İstanbullu ressam Turgut’a âşık olur. Turgut “Bu yol Kızılelma’ya gider.” diye bir tabela görmüştür ve Sadettin Molla’dan Kızılelma hakkında bilgi almak istemektedir.
Muharrem Günay
