Nöbetçi Eczaneler
30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesinden sonra itilaf devletleri kendileri için tehlikeli olarak gördükleri yerleri işgal edebilmelerine imkân veren mütareke hükümlerini kullanarak, Anadolu’da işgal hareketlerine girişmişlerdi. Bu çerçevede önemli yollar üzerinde kavşak noktada bulunan Afyonkarahisar ilk işgal edilen yerlerden biriydi. Mütarekeden hemen sonra ilk olarak İngilizler Afyonkarahisar’a gelerek işgale başlamışlardı. İngiliz işgalini 16 Nisan 1919’da Fransız ve 21 Mayıs 1919 tarihinde İtalyan işgalleri takip etmişti.
Savaş boyunca, Afyonkarahisar’da Mutasarrıf olarak sırasıyla Şevket Bey, Vehbi Bey ve Mahmut Celalettin Bey görev yapmışlardır.1
Mütarekeyi takiben Damat Ferit hükümeti Anastas adlı bir Rum’u Afyon mutasarrıfı olarak gönderir.2 Mutasarrıf Anastas, Mahmut Celalettin Beyin yerine H-22-06-1337 (M.25 Mart 1919) tarihinde Afyonkarahisar Mutasarrıflığına getirilir.3,4
Anastas’ın Afyonkarahisar’a gelişi ile ilgili olarak eski Afyon Saylavlarından (Milletvekili) Haydar Çerçel (1890-1966) şöyle yazıyor: “Rum bir mutasarrıf. Bunu bir kere sokakta uzaktan gördüm. Bütün Afyonlular da benim gibi uzaktan görmüşlerdir. Zavallıyı bir şeyler yapamıyor diye azlettiler”.5
Mütarekenin imzalanması ve Anadolu’da başlayan işgaller Ermenileri de harekete geçirmiş ve savaş sürerken bulundukları yerlerden gönderilen Ermeniler tekrar eski yerlerine geri dönmeye başlamışlardır. Afyonkarahisar’dan gönderilmiş olan Ermenilerin bir kısmı da bu şekilde geri dönenler arasında bulunuyorlardı.
Anastas’ın Mutasarrıflığı sırasında geri dönmeye başlayan Ermeniler, işgal kuvvetlerinden de yüz bularak halka eziyet etmeye başlamışlardı. Anastas ise bu duruma kayıtsız kalmış, hatta göz yummuştur.
Mutasarrıf Anastas fazla uzun olmayan görevi süresince çok etkin bir yönetim sergileyemediğinden dolayı bir süre sonra görevinden alınarak yerine Mutasarrıf Mahmut Mahir görevlendirilir. Mutasarrıf Anastas’ın savaştan sonra 14 Haziran 1926 tarihli ve 398 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren altı maddelik 854 numaralı “Mücadele-i Milliye İştirak Etmeyen Memurin Hakkında Kanunun” ikinci maddesi ile kurulan Heyeti Mahsusaca (Özel Kurul) tetkik edilen dosyasına istinaden, yine aynı kanunun birinci maddesine göre Devlet hizmet ve müessesâtında ademi istihdamına karar verildiğini6, Ordu Vilayetinde yayınlanmakta olan Tekamül(*) adlı mahalli gazete haberinden öğreniyoruz. Aynı gazete haberinde Heyeti Mahsusa tarafından eski Karesi Mutasarrıfı Cevdet hakkında da adem-i istihdam kararı verildiğini görmekteyiz.
(Devamı Yarın)
Dip Notlar:
1 Afyonkarahisar’da Görev Yapan Mutasarrıflar (1867-1918) Süleyman Gönçer, Afyon İli Tarihi, Cilt: II, Afyon 1991, s.28-31)
2Acı Günlerimizden, Salih Kesri, Taşpınar Dergisi, 9 Mayıs 1935, cilt 3, sayı:31, sayfa 124
3 BOA, Dönem: Osmanlı Fon:İ..DUİT Kutu:42 Gömlek:120 Sıra:0 Tarih: H-22-06-1337 Özet: Azil, Tayin, Tekaüd; Mahmut Celaleddin Bey (Karahisar-ı Sahip Mutasarrıfı); Anastas Efendi (Karahisar-ı Sahip Mutasarrıfı)
4 BOA, Dönem: Osmanlı Fon: BEO Kutu:4561 Gömlek:342049 Sıra:0 Tarih: H-24-06-1337 Özet: Karahisar-ı Sahib Mutasarrıflığına Anastas Efendi’nin tayini. (Dâhiliye; MTV/90)
5 9 Mayıs Önünde, Afyon’da Müdafaa-i Hukuk Kuruluş Günlerinde Hatıralar, Afyon Saylavı H.Çerçel, Taşpınar Dergisi, 9 Mayıs 1935, cilt 3, sayı:31, sayfa 114
6 Karahisar mutasarrıf-ı esbâkı Filovlos Anastasi Beyin Heyet-i Mahsusaca tedkîk edilen dosyasına nazaran Mücâdele-i Millîyeye iştirâk etmeyen memurlar hakkında 854 numaralı kânunun birinci maddesine tevfîkan Devlet hizmet ve müessesâtında adem-i istihdâmına karar verildiği Dâhilîye Vekâlet-i Celilesinin iş’arına atfen ilan olunur.(Osmanlıca Mahalli Gazeteler, Tekâmül Gazetesi, Sayı: 93, Sayfa: 2, Haber:1, 23 Haziran 1927, Çeviren: Ömer Faruk Köseoğlu – 01.05.2017)
