Gücün Getirdiği Psikolojik Rahatsızlık : Tanrı Kompleksi
Bazı insanlar kendilerini diğerlerinden üstün görerek, her şeyi bilen ve hatasız bir varlık gibi davranabilir. Bu duruma 'tanrı kompleksi' denir. Klinik bir terim olmamakla birlikte, genellikle aşırı kibir, empati eksikliği ve manipülatif davranışlarla kendini gösterir. Uzmanlar, bu kompleksin narsistik kişilik bozukluğuyla benzer özellikler taşıdığına dikkat çekiyor.
TANRI KOMPLEKSİ NEDİR?
Tanrı kompleksine sahip insanlar, kendilerini aşırı önemli görür ve yeteneklerini abartma eğiliminde olurlar. Klinik sosyal hizmet uzmanı De-Andrea Blaylock-Johnson’a göre, bu kişiler odadaki en zeki kişi olduklarına inanır, kendi görüşlerini mutlak gerçek olarak kabul eder ve başkalarının düşüncelerini önemsemezler.
Uzmanlar, tanrı kompleksinin narsistik kişilik bozukluğu (NPD) ile benzer özellikler gösterdiğini ancak birebir aynı olmadığını belirtiyor. NPD tanısı alan biri büyük ihtimalle tanrı kompleksi belirtileri sergilese de, tanrı kompleksine sahip bir kişinin mutlaka NPD’si olduğu söylenemez.
MİTOLOJİDEN MODERN DÜNYA’YA TANRI KOMPLEKSİ
Yunan mitolojisine göre, Prometheus insanlara tanrılardan ateşi çalarak bilgi ve aydınlanma getirir. Bu mit, zamanla insanın bilgiye ulaşmasıyla tanrılığa soyunma fikriyle bağdaşır. Aydınlanma döneminde cehaletin yenilmesiyle daha adil ve erdemli bir dünya yaratılacağına inanıldı. Ancak Michel Foucault'nun belirttiği gibi, bilgi gücün bir parçası haline geldi ve insanın kendini yaratma arzusu kontrol çabalarıyla birleşti.
20’nci yüzyıl, "yeni insan" ve "yeni toplum" kavramlarının bir tehdit haline geldiğini gösterdi. Güç arzusuyla hareket eden bireyler ve yöneticiler, toplumsal sistemleri kendi lehlerine dönüştürme amacıyla kullanır hale geldi. Bugün de bazı liderlerin otoriter tutumları ve kararlarını tek başlarına almaları, bu anlayışın bir devamı niteliğindedir.
TANRI KOMPLEKSİNİN 11 ORTAK BELİRTİSİ
Şişirtilmiş benlik algısı: Kendisini aşırı önemli ve özel hissetme.
Gaslighting (Gerçekliği çarpıtma): Başkalarının deneyimlerini reddetme ve manipüle etme.
Empati eksikliği: Başkalarının duygularını anlamama ve umursamama.
Düşüncesiz davranış: Hareketlerinin etkilerini göz ardı etme.
Onaylanma arayışı: Sürekli başkalarından hayranlık ve övgü bekleme.
Duygusuzluk: Soğuk ve hissiz görünme.
İzolasyon: Kendini başkalarından üstün görerek yalnızlığa çekilme.
Başarısız uzun süreli ilişkiler: Arkadaşlık ve romantik ilişkileri sürdürememe.
Sınırlara saygısızlık: Başkaların koyduğu kuralları yok sayma.
Sorumluluk almama: Hatalarını kabul etmeme ve sorumluluktan kaçınma.
NPD veya diğer akıl hastalıkları: Bipolar bozukluk gibi durumlarla ilişkili olabilme.
TANRI KOMPLEKSİ OLAN BİRİYLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI
Blaylock-Johnson’a göre, tanrı kompleksine sahip birini değiştirmek kolay değildir, çünkü bu kişiler genellikle kendilerinde bir sorun görmezler. Bu nedenle en iyi strateji, kişisel sınırlar belirlemek ve bu sınırlara sadık kalmaktır.
Psikoterapist Annette Nuñez, eğer bu kişiyle ilişkinizi gözden geçirmeniz gerekiyorsa, "Bu dostluk benim için artık işlevsel değil" veya "Bu ilişki bana zarar veriyor" gibi ifadeler kullanmanın faydalı olabileceğini belirtiyor.
Sonuç olarak, tanrı kompleksine sahip insanlarla başa çıkmanın en etkili yolu, onlarla olan ilişkinizi bilinçli bir şekilde yönetmek ve sınırlarınıza sahip çıkmaktır.
