- Haberler
- Hayatın İçinden
- Görevini Yaptığı Halde Vatan Haini İlan Edilen Er Halim
Görevini Yaptığı Halde Vatan Haini İlan Edilen Er Halim
1908 öncesi Manastır'da, dönemin Rus Konsolosu Rostkofski'nin şımarıklığı yüzünden çıkan bir olay, hem Osmanlı askeri için hem de Osmanlı- Rus ilişkileri için utanç verici bir dönüm noktasıydı.
Rus Konsolosu’nun, Osmanlı askeri Halim’e yaptığı saldırı, Türk askerinin haksız yere cezalandırılması ve buna karşılık Rusların istediklerini elde etmesiyle sonuçlanan bir drama dönüştü. İşte bu olayı daha ayrıntılı şekilde inceleyelim.
OLAYIN BAŞLANGICI: RUS KONSOLOSUNUN SALDIRISI
Manastır’daki Rus Konsolosu Rostkofski, Osmanlı askerlerinin, yabancı konsoloslara selam verme zorunluluğunu getiren bir uygulama ile hareket ediyordu. Ancak, bir gün, Nüzhetiye Karakolu önünde nöbet tutan Halim isimli Türk askeri, konsolosu tanımadığı için ona selam vermedi. Rostkofski buna büyük bir öfkeyle tepki göstererek Halim’in üzerine yürüdü. Konsolos, Halim’e hakaretler yağdırarak onu kamçısı ile dövmeye başladı. Kendisine yapılan bu onur kırıcı saldırı karşısında Halim, askerlik onurunu savunarak tüfeğini ateşledi ve konsolosu vurdu. Konsolos, iki kurşunla yere serildi.
RUSLARIN TEPKİSİ VE OSMANLI'NIN CEVABI
Ruslar, Manastır’daki bu olay karşısında büyük bir tepki gösterdiler ve Osmanlı hükümetinden Halim’in cezalandırılmasını talep ettiler. Birkaç Rus savaş gemisi, İstanbul’a ültimatom göndermek için İğneada açıklarına demirleyerek Osmanlı karasularını ihlal etti. Ruslar, Osmanlı’yı tehdit etti ve Halim’in derhal idam edilmesini istediler. Bu olay bir savaş ilanı sayılabilecek bir duruma gelmişti.
Abdülhamit ise Rusların bu taleplerini kabul etti. Ne var ki, konsolosun ölümünün ardından Osmanlı hükümetinin verdiği tepki şaşırtıcıydı. Abdülhamit, Rusya’ya karşı Osmanlı'nın kuvvetini göstermek yerine, ilişkilerin bozulmaması adına Ruslara hediyeler göndermeyi tercih etti. Bu taviz, pek çok kişi tarafından tepkiyle karşılandı.
ASKERİ MAHKEME VE İDAM KARARI
Olayın ardından Manastır’da bir askeri mahkeme kuruldu ve hızla karar alındı. Halim’in suçlu olduğu kabul edilerek idam cezasına çarptırıldı. Mahkemede, yalnızca Halim değil, aynı karakolda nöbet tutan ve konsolosu öldürmeye engel olmayan Abbas adlı diğer asker de idama mahkûm edildi. Mahkemede, Halim’in cinayet suçundan, Abbas’ın ise cinayete engel olmamaktan dolayı suçlu olduğu belirtildi.
II. Abdülhamit, mahkemenin kararını hızlı bir şekilde uygulama emri verdi. Konsolosun ailesine de 400.000 frank tazminat ödenmesine karar verildi. Bu olay, sadece iki askerin ölümüne yol açmakla kalmadı, aynı zamanda birçok Osmanlı subayının haksız bir şekilde görevden alınmasına ve hapse atılmasına neden oldu.
ENVER PAŞA’NIN TANIKLIĞI VE MAHKEMEYE TEPKİSİ
Enver Paşa, olayın şahitlerinden biriydi ve mahkemede bu olayı takip etti. O dönemde, halk arasında Halim ve Abbas’ın suçsuz olduğuna dair büyük bir görüş birliği bulunuyordu. Rus konsolosunun Türk askeriyle bu şekilde tartışması ve ona fiziksel şiddet uygulaması, birçok kişi tarafından haksız bir davranış olarak görülüyordu. Halim’in konsolosu tanımamış olması ve dolayısıyla ona selam vermemesi de tamamen normaldi. Enver Paşa, mahkemede, verilen idam kararının hukuken yanlış olduğunu dile getirmiştir. Fakat, tüm itirazlara rağmen, Halim ve Abbas idam edilmiştir.
ABDÜLHAMİT'İN DİPLOMATİK TAVİZİ
Olayın ardından, II. Abdülhamit’in tutumu büyük bir eleştiri konusu olmuştur. Abdülhamit, Rusya’nın istediği idamların uygulanmasını sağladıktan sonra, diplomatik ilişkilerin bozulmaması adına Rus Konsolosu’nun öldüğü yerde kurulan darağacında iki askerin infazını izledi. Rus konsolosunun ölümüne sebep olan bu olayda, Osmanlı askeri Halim’in savunması ve olayın arka planı çoğu kişi tarafından göz ardı edilmiştir.
HÜKÜMETİN TEPKİSİ VE RUSYA İLE OLAN İLİŞKİLER
İstanbul’daki elçilikler ve özellikle Rus elçiliği, Halim ve Abbas’ın cezalandırılmasını talep ettikten sonra Osmanlı hükümeti zor bir durumda kalmıştı. Manastır’daki askeri mahkeme, hem Halim hem de Abbas’ın ölümüne karar verdikten sonra, Osmanlı’daki tüm elçilikler ve diplomatlar olayla ilgili baskı yapmışlardı. O gün, diplomatik ilişkilerdeki bu taviz, Osmanlı halkı ve askerleri tarafından büyük bir tepkiyle karşılanmıştı. Olayın ardından, bir çok askeri subay, Osmanlı askerlerini savundukları için görevden alındı veya hapse atıldı. Halim ve Abbas’ın idamına yönelik karar, halk arasında haksız bir durum olarak kabul edildi.
DİPLOMATİK TAVİZLERİN FATURASI
Bu utanç verici olay, Osmanlı İmparatorluğu’nun diplomatik ilişkilerinde ne kadar tavizkâr bir tutum sergilediğini ve halkın taleplerinin ne kadar göz ardı edildiğini gösteriyor. İki askerin idamı, sadece Osmanlı-Rus ilişkilerindeki zayıflığı değil, aynı zamanda dönemin yönetiminin halkın ve askerlerinin haklarını ne kadar hiçe saydığını da ortaya koyuyordu. Abdülhamit’in Ruslara karşı gösterdiği bu taviz, uzun vadede Osmanlı halkının güvenini sarsmış, ulusal onurun zedelenmesine neden olmuştur.
Bu olayda, Halim ve Abbas gibi Türk askerlerinin haksız yere cezalandırılması, diplomatik çıkmazların ve tavizlerin Osmanlı İmparatorluğu’na ne kadar büyük zararlar verdiğini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Bu hikaye, tarihin derinliklerinden bugüne uzanırken, Osmanlı'daki diplomatik ilişkilerin ve askeri adaletin nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olmaktadır.
Bakmadan Geçme
