'Geleceğin dünyası: Metavarse'yi herkes değerlendirmeli. Afyonkarahisar da değerlendirmeli'

AKÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanı Doktor Öğretim Üyesi Ahmet Haşim Yurttakal, Afyonkarahisar’ın tarihi ve kültürel zenginlikleriyle beraber gıda, mermer, turizm alanında Türkiye’nin en önde gelen şehirlerinden bir tanesi konumunda olduğunu belirterek, Afyonkarahisar’ın Metaverse dâhil olması birçok açıdan kazanç elde etmesine olanak sağlayacağını söyledi

‘Değişmeyen tek şey değişim’ sözünü çoğunuz duymuşsunuzdur. Yaşadığımız çağ içinde en hızlı değişen şeyin ise teknoloji olduğunu söylesek yanlış bir kanı olmaz herhalde. Her geçen gün ilerleyen teknoloji içinde dünya artık, internetin yerini alması beklenen Metaverse ile tanışıyor. Metaverse dünyasında araziler kapış kapış satılmaya devam ederken, arazilerin dünyadaki araziler kadar değerli olması dikkatleri üzerine çekiyor. Dünyaya sunucu sağlayan büyük firmalar metaverse dünyasını internetin geleceği olarak nitelendiriliyor ve yatırımlarını artırıyor. Bu yeniçağın gerisinde kalmamak için çok insan metaverse platformlarında dünyada popüler şehirlerin arazilerini parsel parsel satın almaya başladılar bile… Gelecekte satın alınan bu arazilerin daha yüksek fiyatlardan satılması, kiraya verilmesi veya NFT dosyaları ile yatırım yapılması planlanıyor. Afyonkarahisar’ın birçok semti de bu serüvene katılmış durumda. Meteverse kavramına geçtiğimiz günlerde Gazeteniz Kocatepe’de yer vermiştik. Afyon halkı tarafından merak konusu olan “Metaverse” kavramı ve Afyonkarahisar’ın bu alanda yapabileceği çalışmalar hakkında bu sefer de Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölüm Başkanı Doktor Öğretim Üyesi Ahmet Haşim Yurttakal’dan bilgiler aldık. Doktor Öğretim Üyesi Ahmet Haşim Yurttakal konu ile ilgili şu bilgileri aktardı:
Kocatepe: Metaverse nedir?
Ahmet Haşim Yurttakal: Metaverse kavramı 1990’ların başında ortaya çıkmış ve ilk kez Neal Stephenson’ın 1992 yılında yayınladığı bilim kurgu romanı olan Snow Crash kullanılmış ve gerçek dışı bir dünyayı betimlemiştir. Metaverse, “meta” yani öte ve evren anlamına gelen “universe” kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir. Anlam olarak evrenin ötesine karşılık gelmektedir. Metaverse’de bizleri temsil eden karakterler, gerçek zamanlı olarak birbirleriyle etkileşimde bulunabilme, gerçek dünyadaki yaşamlarımıza benzer yaşantılar edinebilme ve hatta çoğu durumda daha da fazlasını alabilme imkânlarına sahiptirler. Özetle sanal dünya algısındaki yapay yaşam şeklinde olarak ifade edebiliriz. Ancak yapılan bu tanımla, yaygın olarak dile getirilen türetilmiş bir sanal gerçeklik biçimi olduğu tam olarak söylenemez. Çünkü metaverseler sanal gerçeklik dünyasının faaliyet gösterdiği dijital bir alanla sınırlı olmadığı gibi bir tema parkına benzetilerek dijital uzayın belli bir türdeki dar iz düşümü şeklinde de algılanmamalıdır. Metaverse’ün sundukları bunun daha ötesindedir olduğundan gerçek dünyanın devamı niteliğinde olan dijital bir dünya demek daha doğru olabilir.
Kocatepe: Metaverse’ün katmanları nelerdir?
Metaverse’te 7 katman bulunmaktadır. Bunlardan ilki olan deneyim katmanında oyunlar, sosyallik, e-spor etkinlikleri, tiyatro ve alışveriş gibi etkinlikler bulunmaktadır. İkinci olarak keşif katmanında reklam ağları, yine sosyallik, dereceleme ya da oylama, sanal dükkânlar bulunmaktadır. Üçüncü katman olan yaratıcı ekonomisi katmanında dizayn araçları, varlık veya mülk marketleri, iş akışı ve reklamcılık teknolojileri bulunmaktadır. Dördüncü katmandaki mekânsal hesaplama; 3D oyun motorlarını, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, genişletilmiş gerçeklik, çok işlevli arayüz ve jeo-uzaysal haritalama teknolojilerini gerektirir. Merkeziyetsizlik olan beşinci katmanda uç bilgi işlem, birbirlerine devamlı veri sağlayan yazılım varlıkları olan yapay zekâ ajanları, mikroservisler ve blok zincir teknolojilerini içerir. İnsan arayüzü katmanı ise mobil cihazları, akıllı gözlükleri, giyilebilir, dokunsal, mimiksel, ses ve nöral yapılarla ilişkili teknolojileri bulunduran altıncı katmandır. En son katman olan altyapı katmanı bu sanal evrenin ihtiyaç duyduğu 5G, Wi-Fi 6, 6G gibi daha hızlı internet bağlantısı, işlemci üretiminde kullanılan transistör yoğunluğunun 7 nanometreden 1,4 nanometrelere kadar inmesi, mikro elektromekanik sistemler, ekran kartları gibi ileri teknolojileri gerektiren katmandır.
Kocatepe: Metaverse neden bu kadar popüler oldu?
Metaverse internetin gelecek versiyonudur. Bu anlamda çapta yaygın olması için birçok neden bulunmaktadır. Bu nedenler; Blockchain yazılım çeşitliliklerine sahip olmasından, artık insanlığın dijital dünyaya daha çok güvenebilme ihtiyacına kadar sıralanabilir. Metaverse geliştiricilerinin kullanıcıların birbiriyle ilişkililerini gerçek dünya deneyimleri üzerinden sürdürebilme imkânı vererek, dijital âlemdeki tecrübelerini karakterlere sunmaktadır. Metaverse dünyasının bu çapta yaygın olmasının sebeplerinden biri de teknoloji devi firmaların yatırımlarını artırmasıdır.
Kocatepe: Metaverse’ ün günümüzdeki önemini nedir?
İnternetin ulaştığı her noktada alışveriş yapılabilir, oyunlar oynanabilir, yeni insanlarla tanışılabilir hatta şirket dahi kurulabilir. Tüm bu ve benzeri gerçek dünya aktivitelerini ayrı ayrı yapabilen kullanıcılar, metaverse evreninde de aynı gerçeklik içinde bu eylemleri gerçekleştirebilir. Sanal gerçeklik teknolojisine uygundur, insanlara çoklu müdahale imkanı verir yani kişiler beraber oldukları takdirde nesneler, yapılar ve düzenler üzerinde ortak etkilere sahiptir. Metaverse’de tıpkı gerçek yaşam gibi kesintisiz devam eden bir akışı vardır. Kullanıcılar, ortaya başkalarının dahi satın alabileceği ürünleri ürütebilme imkânına sahip olduğu için bu gerçek dışı dünyada en küçük çapta veya kolektif bir şekilde hayallerini ve yeteneklerini kullanarak satış yapılabilir. Meteverse bize ilgi çekici eğitimleri ve ticareti vadeder.
Kocatepe: Metaverse’de ekonomi nasıl işliyor?
Metaverse gibi her şeyin dijital olduğu bir ortamda paranın da dijital olmaması kaçınılmaz. Bu aşamada devreye kripto paralar dahil olmaktadır. Günümüzde bu alanda kullanılan ve potansiyel barındıran bazı kripto paralar şunlardır:
AXS(Axie infinity) Pokemon’dan esinlenilen Blockchain tabanlı bir savaş oyununa ait Token’dir. Oyunda AXS token kullanılır.
SAND(The Sandbox) Oyuncular, NFT’ler biçiminde dijital varlıklar oluşturabilir, bunları pazar yeri ve Game Maker ile oyunlara entegre edebilir. Bunları gerçekleştirmek için de SAND tokeni kullanırlar.
ATLAS(Star Atlas) Unreal Engine 5 üzerine inşa edilmiştir ve bu da oyun kalitesini ciddi oranda arttırmıştır. NFT’ler satın almak için ATLAS token kullanılır.
MANA(Decentraland) , Minecraft’a benzerliği ile bilinen oyundan esinlenerek çıkarılan ilk metaverse tabanlı oyun projelerinden biridir.
Enjin (ENJ): Ethereum blockchain sistemindeki geliştiricilere ürün oluşturma ve yönetme yeteneğini veren yazılımdır.
Kocatepe: Metaverse’deki Ekonomi ile Dünyaki Ekonomi arasındaki ilişki nasıl işliyor?
Metaverse’de, kullanıcılar sanal varlıklar oluşturabilir ya da çeşitli coinler aracılığıyla bu varlıklar üzerinden ticaret yapabilir. Yaşadığımız dünya gibi Metaverse de sanal arazilerden meydana gelmektedir. Bu araziler, sahip olan kişiye tam mülkiyet verir. Tıpkı gerçek dünyada gördüğümüz üzere zamana bağlı değer kazanabilir. Öyle ki kullanıcılar arazileri satın alarak tekrar diğer kullanıcılara kiralayarak veya satarak gelir elde edebilir. Her Metaverse, sabit bir boyuta sahip sınırlı sayıda araziden oluşur. Örneğin, Decentraland Metaverse 90.601 (16m x 16m) parselden oluşuyor. Sandbox Metaverse ise 166.464 (96 x 96 adet) araziden oluşuyor. Kullanıcılar, bu arazileri dijital varlıklarla (binalar, araçlar, oyunlar veya her türden 3B nesne) doldurarak inşa edebilir ve bu varlıkları kiralayarak da gelir elde edebilir. Nasıl ki gerçek dünyada herhangi bir gayrimenkul alırken, değeri ölçütünde maddi bir bedel ödüyorsak sanal evrende de coin’lerle ödeme yapılıyor. Bunun için de metaverse arsası alacağınız platformda geçerli bir kripto para birimine ve bu kripto parayı içinde tutacak dijital bir cüzdana ihtiyacınız bulunmakta. Axie Infinity, OVR, The Sandbox ve Decentraland metaverse arsalarının satıldığı en popüler platformlar arasında yer alıyor. Bu platformlara dahil olarak, paramızı kripto paralara çevirebilir ve metaverse dahil olabiliriz.
Kocatepe: Büyük şirketler neden Metaverse dâhil oldu?
Web 2.0 teknolojisi bilgi merkezi güçler tarafından ve merkezi sunucular tarafından kontrol edilen bir sistemi ifade ederken, Web 3.0 teknolojisi internetin merkeziyetiz, blok zincir tabanlı kişiselleştirilmiş halini ifade etmektedir. Bugün Meteverse yatırım yapan birçok firmaya baktığımızda Web 2.0 teknolojisi elinde bulunduran firmalar olduğunu görüyoruz. Bu firmaların yatırım amacı kurulan yeniçağa hâkim olabilmek. Facebook’un kurucusu ve CEO’su Zuckerberg şirketin ismini Meta olarak değiştirmiş ve bu kararı almalarının ardında yatan nedeni ise şirketin yalnızca bir sosyal medya şirketi olmasıyla birlikte internetin zamanla değişiminde bir sonraki sahneyi oluşturabilecek vizyonda olduklarını göstermek olduğunu belirtti. Sanal gerçeklik gözlükleri üreten Oculus’u satın alan Meta yakın zamanda Horizon Worlds metaverse’ünün demosunu yayınladı. 2021 yılında Facebook, çalışanlarının %20’sini bu işe ayırdı ve yılda minimum 5 milyar dolarlık yatırım yapacağını ifade etti. Çünkü şirketin kurucusu Zuckerberg’e göre mobil internetten sonraki en büyük yenilik bu olacak. Böylesine devasa bir yaratıcılık tek başına bir şirketin üstesinden gelebileceği bir şey olamaz. O yüzden tüm dijital endüstri, şirketler, kullanıcılar, içerik üreticileri, geliştiriciler ve tasarımcılar ortaklaşa çalışarak bunu inşa edecek.
Facebook dışında; Microsoft, Apple, Amazon gibi büyük şirketler de yatırım yapıyor ve yapmaya da devam edecek gibi görünüyor. Epic Games , Nisan 2021’de metaverse inşa etmek için 1 milyar dolarlık bir yatırım yaptığını duyurdu. Pokémon Go’nun geliştiricileri Niantic , metaverse benzeri deneyimler geliştirmek için 300 milyon dolarlık yeni yatırımını kullanacağını duyurdu. Daha bunun gibi pek çok örnek mevcut.
Kocatepe: Kimler Metaverse dünyasına dâhil olabilir?
Öncelikle, herkes bu dünyaya dâhil olabilir. Öyle ya da böyle bir gün herkesin kendi sanal versiyonu, Metahuman denilen avatarı olacak. Gerçek zamanlı olarak bizi taklit edebilen, belki gerçekliğin ötesinde 3 boyutlu dijital insanlara sahip olacağız. Hislerimizi bu sanal varlıklarla ifade edebileceğiz. Nasıl hislerimizi yazılı iletişimde kullandığımız emojiler varsa, görüntülü iletişimde de bu avatarlarımız da bizi daha iyi ifade edebilecek. Bu alana dâhil olmak isteyen insanlar, kullanıcı kaydı ile avatar oluşturabilir, bağlandıkları Axie Infinity, OVR, The Sandbox, Decentraland gibi metaverse evrenlerde birbirleriyle ve bu metaverse’de bulunan objelerle etkileşime kolaylıkla girebilir.
Kocatepe: Metaverse’de ne gibi yatırımlar yapabilir, kazanç nasıl sağlanabilir?
Öncelikle Metaverse coinler satın alınmalı. Metaverse ile para kazanmanın en kolay yolu metaverse coinlere yatırım yapmak. Metaverse teknolojisi yaygınlaştıkça metaverse coin ve sanal arsalar da değer kazanmaya devam edecek gibi duruyor. Metaverse oyunları oynanabilir. Sanal evren sayesinde para kazanmanın bir diğer yolu metaverse oyun platformlarına üye olmak. Oyun oynayarak bu coinleri kazanbilmek mümkündür. Nitekim daha sonra bu tokenleri MetaMask sayesinde nakit paraya çevirmek de mümkün. Sanal arsa almak, önemli bir yatırım aracı olabilir. Metaverse evrenine yatırım yapmanın bir diğer yolu sanal arsa almak. Decentraland ve The Sandbox gibi platformlara üye olup buradan sanal arsa almak son dönemlerde çok popüler. Ayrıca Türkiye’den de arsa almanıza olanak tanıyan OVR Metaverse son dönemde çok popüler bir uygulamadır. NFT yapabilirsiniz. Ticari olarak alıcısı bulunan bir ürünün kripto sistemle şifrelenip satılmasına NFT adı verilmektedir. Bu teknoloji sayesinde ürettiğiniz dijital ürünleri NFT pazarlarında satabilirsiniz. Son dönemlerde Decentraland ve The Sandbox platformları için üretilen dijital içerikler milyonlarca dolara NFT üzerinden alıcı buldu. Bunların yanı sıra gelecekte fiziki dünyada yeni meslekler oluşturacaktır. Şuanda tüm dünyada konuşulan MetaHuman ve sanal arsa tasarımcılığı geleceğin sıra dışı meslekleri arasında yer alacak.
Kocatepe: Afyonkarahisar açısından bu alana yatırım yapmak ne gibi kazançlar sağlar?
Meteverse’de istediğimiz filmi, maçı, konseri, bilgisayar oyununu, avatar’lar unsurlarıyla izleyebiliriz. Dünyanın her yerinden kullanıcılar fiziken gitmeden internet üzerinden alışverişler yapılabilir. Şüphesiz tüm bunlar şehrin tanıtımını ve ticaretini artıracaktır. Bu noktada insanlar ister sanal arsa alıp değerlenmesini bekleyebilir isterse de tasarım bilgini konuşturarak, aldıkları arsada dijital bir işletme ya da metaverse oyunu tasarlayarak milyonlarca dolar kazanabilir. Çünkü birkaç sene içinde birçok firma ürünlerini tasarladıkları sanal arsalarda tanıtıp satacak. Gelecekte şirketlerin meta satış temsilcileri için ciddi para harcayacakları düşünülmekte. Afyonkarahisar’da yaşayan insanlarda bu alan dâhil olarak geleceğe yatırım yapabilir. Afyonkarahisar tarihi ve kültürel zenginlikleriyle beraber şüphesiz, gıda, mermer, turizm alanında Türkiye’nin en önde gelen şehirlerinden bir tanesi konumunda. Unesco tarafından 2019 yılında Gastronomi şehri olarak seçilmiş bir şehir olarak hali hazırda pek çok festivale de ev sahipliği yapmaktadır. Afyonkarahisar’ın metaverse alanına dâhil olması birçok açıdan kazanç elde etmesine olanak sağlayacaktır. Metaverse evrenine, VR gözlükleri ile girip fiziksel bir çaba olmadan şehrin tanıtımı yapılabilir. Örneğin, Afyonkarahisar’ın Frig Vadisi gibi tarihi yerlerini gezmek mümkün olduğu gibi, mekân ve zaman tanımadan festivaller düzenlenebilir. Afyonkarahisar’a değerler oraya aktarılarak ziyarete açılabilir. Bu sayede dünyanın her yerinden insanlar Afyonkarahisar’ın tarihi ve turistik güzelliklerini keşfedebilir. Bunun yanı sıra Afyonkarahisar’ın hali hazırda dünyaya üretim yapan büyük şirketleri metaverse meta mağazalar ile dâhil olarak fiziki dünyada pazarladıkları ürünlerin, NFT dosyalarını dünyaya tanıtabilir ve satarak kazanç sağlanabilirler.
Kocatepe: Metaverese’de Afyonkarahisar’da nereler satıldı?
Her Metaverse, sabit bir boyuta sahip sınırlı sayıda araziden oluşur. En popüler meteverse plarformları olan Axie Infinity, OVR, The Sandbox ve Decentraland platformlarında nelerelerin satışa sunulduğu ve satıldığı değişkenlik gösterebilir. Yine aynı şekilde metaverse arsa fiyatları birçok bakımdan gerçek dünyadaki gibi, satın alınan platforma, arsanın konumuna ve metrekaresine göre farklılık gösterebilmektedir. Bilinen Metaverse platformları Sandbox ve Decentraland’da, OVR’de satılmaktadır. Türkiye’de de özellikle İstanbul başta olmak üzere çeşitli konumlar Metaverse dünyasındaki yerini almış durumda. OVR platformu üzerinde Afyonkarahisar’da Kurtuluş Caddesi gibi bazı yerlerde satılmış ve açık artırmada olan alanlar mevcut. IOS ve ya Google Play Store üzerinden OVR indirilerek Afyonkarahisar’daki araziler hakkında bilgi edinmek mümkün. Ancak Sandbox ve Decentraland gibi alanlarda Afyonkarahisar’ı görmek şimdilik mümkün değil.
Kocatepe: teknolojiye yatırım yapmak için geç mi kalındı? Neler yapılabilir?
Şu an için Decentraland, Axie Infinity, Sandbox gibi oyun şirketlerinin ürettiği metaverse teknolojileri birbirinden bağımsız ve dağınık yapıdadır. Bu firmaların mevcut metaverse evrenini ne kadar geliştirme potansiyeli olduğu henüz belirsiz. Bu nedenle Microsoft, Facebook gibi büyük firmaların bütünleşik platformlarını tam olarak kullanıma sunmadan çok büyük yatırımlar yapmak riskli olabilir. Fakat küçük yatırımlarla şimdiden olayın mantığını kavramakta çok önemli. Arsa ve NFT satışları düşünülebilir. Bunun için öncelikle katma değeri olan bir ürün belirlenmeli. Bu noktada insanlar için değerli olduğu düşünülen herhangi bir görsel NFT hâlinde satışa sunmak mümkündür. Alım, satım ve takas işlemleri için kripto para borsalarında hesabınız olması gerekir. Cüzdan işlemleri için MetaMask kullanılabilir. Önemli olduğunu ve size kazan getireceğini düşündüğünüz dijital içeriği Meteverse’de var etmek için bir NFT dosyasın ihtiyacımız var. Bu NFT dosyasını oluşturmak için de şuanda en popüler Rarible ve OpenSea platformları kullanılmaktadır. Bu noktada bu platformların kullanımı öğrenilebilir ve kullanımı arttırabilir. >> Şeyda Yeşilçay’ın Özel Röportajı