Epilepsi Hastalığı Neden Olur

Halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlı olarak gelişen nörolojik bir rahatsızlıktır.

Epilepsi hastalığı nedir?
Beyni etkileyen sinir hücrelerinin anormal elektriksel aktivitesi neticesinde nöbetler hâlinde oluşan epilepsi, dünya nüfusunun yaklaşık olarak %1’ini etkiler. Hayatının bir döneminde yalnızca bir kez epilepsi nöbeti geçirenlerin oranı ise %5’tir. Tüm nörolojik hastalıklar arasında en yaygın dördüncü hastalık olan epilepsinin oluşturduğu nöbetlerin sadece bir kez geçirilmesi, kişinin epilepsi hastası olduğunu göstermez.

İstemsiz kasılmalar ile karakterize olan epilepsi hastalığında kişi nöbet geçirmediği zamanlarda son derece sağlıklıdır. Epilepsi nöbetleri çok farklı şekillerde oluşabilir. Halk arasında yaygın olarak bilinen ve epilepsi dendiğinde akla gelen nöbet çeşidi olan jeneralize (tonik-klonik) nöbetin yanı sıra dışarıdan başkalarının fark edemeyeceği hafif nöbet çeşitleri de bulunur. Tanımlanan nöbet türlerine rağmen kişilerin geçirdiği nöbetlerin pek çoğu, kendine has özellikler taşır. Epilepsi, idiyopatik, semptomatik ve kriptojenik olmak üzere üç farklı etiyolojik grupta incelenir.

Epilepsi pek çok farklı nedene bağlı olarak gelişen, tekrarlayıcı nitelikte ve gelişigüzel zamanlarda oluşan nöbetlerle karakterize bir hastalıktır. Kadınlarda ve erkeklerde eşit oranda görülen hastalık, idiyopatik, yani altta belli bir neden olmaksızın, semptomatik yani nedeni bilinen ve kriptojenik ya da farklı bir deyişle nedeni bilinmeksizin oluşabilir. Epilepsi, beyinde bulunan bir grup nöronda gerçekleşen anormal elektrik aktivitesine bağlı oluşur. Kişinin nöbet geçirmesine yol açan bu durum süresince beyin fonksiyonları geçici olarak bozulur. Dolayısıyla kişi, nöbet sırasında vücudunu kontrol edemez ve bilinç kaybı yaşayabilir. Epilepsi nöbetleri 30 saniye ile 2 dakika arasında sürer. Ardından kendiliğinden sona erer. Fakat bazı epilepsi nöbetleri 5 dakikadan daha uzun sürebilir.

Bu gibi durumda kişinin acil tıbbi yardım alması gerekir. Epilepsi nöbetleri çok geniş bir yelpazede yer alsa da temel olarak parsiyel ve jeneralize olmak üzere iki farklı türde görülür. Parsiyel nöbetler, beynin bir bölümüyle sınırlı olarak başlarken jeneralize nöbetler, beyinde yaygın olarak başlar. Dolayısıyla epilepsi nöbetlerine bağlı olarak oluşan semptomlar farklılık gösterir. Sık rastlanan epilepsi belirtileri arasında hafıza kaybı, baygınlık, titreme, bilinç kaybı, hareketlerin kontrol edilememesi ve idrar kaçırma gibi semptomlar bulunur. Ayrıca nöbet sonrasında kişide hâlsizlik, bitkinlik, kokulara karşı hassasiyet ve şaşkınlık gibi belirtiler de görülebilir.

Epilepsi Neden Olur?
Epilepsi vakalarının çoğunda sebep, yapılan muayene ve ek tetkiklerin neticesinde anlaşılamaz. Nedeni saptanan epilepsi türleri ise büyük oranda konjenital (doğuştan gelen) anomaliler, doğum travması, beyin damar hastalıkları, beyin iltihaplanması gibi nedenlerden kaynaklanır. Bunların haricinde, alkol kullanımı ve kafa travmalarına bağlı olarak da epilepsi görülebilir. Ayrıca ileri yaşa bağlı olarak beyin damarlarının daralması veya tümör varlığında da epilepsi görülebilir.

Epilepsi Türleri Nelerdir?
Epilepsi hastalığının pek çok farklı türü bulunur. Bu farklılıklar beyinde tutulmanın gerçekleştiği bölgeyle ilişkilidir. Hastada tek bir nöbet türü görülebileceği gibi birden çok nöbet türü de olabilir. Sıkça görülen epilepsi nöbetleri şu şekilde sıralanabilir:
Absans Nöbetler: Çocukluk döneminde daha sık görülen absans nöbetleri sırasında kişi, çoğunlukla uzaklara dalmış gibi görünür. Erken yaşta gelişen ve bu şekilde belirti veren nöbet türü çoğunlukla dikkat bozukluğu ile karıştırılır. Absans nöbet sırasında kişi, genellikle yaptığı işi aniden bırakır ve yaklaşık 10 saniye boyunca donuk, hareketsiz bir şekilde kalır. Bu süre boyunca kişi, sorulan sorulara yanıt vermez. Daha büyük yaş gruplarında ise kişi, nöbet sırasında anlamsız kelimeler çıkarabilir, yürüyebilir, tekrarlayan el ya da dudak hareketleri yapabilir. Kişinin olup biteni hatırlamadığı absans nöbetler genellikle kısa sürer ve kişi nöbet boyunca yaşananları hatırlamaz.
Basit Parsiyel Nöbetler: Beynin frontal, temporal ya da parietal lobundan kaynaklanan bu nöbet türünde kişinin bilinci nöbet süresince açıktır. Basit parsiyel nöbetler hangi beyin lobundan kaynaklandığına bağlı olarak üç farklı şekilde gelişir. Frontal lobtan kaynaklanan epilepsi nöbetinde kişi, başını sağa sola çevirir ya da kolunu yukarı kaldırır. Nöbet esnasında kişi sola dönüyor ya da sol uzuvlarını hareket ettiriyorsa nöbet sağ frontal lobtan, bu hareketler sağ tarafta ise nöbet sol frontal lobtan kaynaklanır.
Beynin frontal lobunda konuşma merkezi bulunduğundan nöbet sonrasında kişide geçici olarak konuşma bozukluğu ve güçsüzlük gelişebilir. Ayrıca Todd paralizisi olarak tanımlanan geçici felç görülebilir. Temporal lobtan kaynaklanan nöbetler, motor nöbet olarak da bilinir. Bu nöbet türünde kişi, aniden korku hissine kapılma, kötü koku ve tat alma, sersemlik hissi, uyuşma, bulantı, terleme ve olayları önceden yaşamış hissi (deja vu) yaşar. Beyinde bulunan parietal lob ise vücuttan gelen uyaranların algılandığı bölgedir. Dolayısıyla bu bölgede elektriksel aktivitenin bozulması, kişinin farklı duyular hissetmesine yol açar. Ağrı hissi ve uyuşukluk gibi belirtiler de görülebilir.
Jeneralize Nöbetler: Epilepsi nöbeti denince akla ilk gelen nöbet türü olan jeneralize nöbet türünde kişi, nöbet başladığında önce kaskatı kesilir ve ardından yere düşer. Bilinci kapalı olan hastanın vücudunda bulunan tüm kaslar kasılıp gevşemeye başlar. Nöbetin ardından kişinin bilinci yavaşça düzelir. Hasta kendine geldiğinde çok yorgun ve şaşkındır.
Kompleks Parsiyel Nöbetler: Bu nöbet türünde kişinin bilinci etkilenir. Bu yüzden kişi, nöbet anını ve olan biteni hatırlayamaz. Nöbet sırasında kişi üstünü başını bilinçsizce çekiştirir ve etrafta dolaşır. Çoğunlukla yalanma, çiğneme ve yutkunma gibi hareketler yapar.
Epilepsi Nöbeti Geçiren Kişiye Nasıl Yaklaşılır?
Epilepsi nöbeti geçiren kişi kesinlikle yalnız bırakılmamalı, sabitlenmek için yere yatırılmamalı ve kontrolsüz yapılan hareketleri engellenmemelidir. Hastanın nöbet sırasında kendisine zarar vermesini önlemek için etrafındaki sert cisimler uzaklaştırılmalıdır. Nöbet sırasında hastanın ağzını açmaya çalışmak ya da su içirmek son derece yanlıştır.

Nöbet bittikten sonra hasta olanları hatırlamadığı için kişiye nöbet geçirdiği bilgisi verilmeli ve kendisine gelmesi beklenmelidir. Epilepsi nöbeti geçiren kişi hamileyse, yaralanmışsa ya da epilepsi nöbetinin 5 dakikadan daha uzun sürmesi, nöbetin ardından kişinin bilinci açılmaması gibi durumlarda mutlaka ambulans çağrılmalıdır.

Epilepsi Tanısı Nasıl Koyulur?
Epilepsi nöbeti sırasında hastanın bilinci kapalı olur. Bu yüzden nöbet sırasında yaşananları hatırlayamaz. Nöbet sırasında olup bitenin hekime doğru bir şekilde aktarılması, tanının doğru şekilde koyulması için büyük önem taşıdığından nöbet sırasında kişinin yanında bulunan yakınlarının da hastayla birlikte doktora gelmesi gerekir. Böylece hekim, hastanın anamnezini yakınlarından alabilir. Fizik muayenenin ardından tanının netleştirilmesi için hekim gerekli gördüğünde BT, MR, EEG veya PET gibi radyolojik görüntüleme tetkikleri yapılmasını talep edebilir. Elde edilen bulguların ışığında kişiye epilepsi tanısı koyulur.

Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kişiye epilepsi tanısının koyulmasının ardından hekim ilaçlı tedavi ile epilepsi nöbetlerinin durdurulmasını hedefler. Anti-epileptik ilaçlar olarak bilinen ilaçların belirtilen dozda ve süreyle kullanılması son derece önemlidir.

Çoğunlukla hastanın nöbetleri, ilaçlı tedavi ile son bulur. Ancak nöbetlerin devam etmesi durumunda, altta yatan odak rahatsızlığa bağlı farklı cerrahi tedavi yöntemleri uygulanabilir. Rezektiv cerrahi ile epileptik odak ortadan kaldırılır. Fonksiyonel ya da palyatif cerrahi yöntemiyle nöbet yayılım yolları ayrılır. Böylece kişinin nöbet geçirme sıklığı ve şiddeti azaltılır.