Efsanelerle yaşayan medeniyet: Frigler – Kocatepe Gazetesi

Afyonkarahisar, Kütahya ve Eskişehir illeri arasında kalan bölümde yer alan Frig Vadisi’nin tarihi, doğal ve kültürel doksunun üç ilin ortak projesi olarak ele alınıp tanıtılmasının gerekliliği nedeniyle Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde üç ilin valilikleri tarafından çalışmalar yapılıyor. Frig Vadisi’nin önemli ve büyük bir kısmı Afyonkarahisar’ın ihsaniye ve İscehisar ilçelerinin sınırları içerisinde kalıyor

AYAZİN BELDESİ
Afyonkarahisar Eskişehir yolu üzerinde 28 km mesafede, Ayazini Kasabası girişinde yolun sol tarafına yayılan kaya kütlelerinden oluşur. Beldenin içine 2 km mesafeden başlamak üzere, kaya kütleleri oyularak yapılmış büyük bir kilise Frig geleneğini devam ettiren üçgen alınlıklı, kapı üstü aslan kabartmalı mezar odaları ile çok sayıda basit mezar odaları ve üç katlı olarak kayaya oyulmuş yerleşim sahası yer alır. Roma ve Bizans dönemlerinde Metropolis adını alarak dini bir merkez olan Ayazini’nde eski ve yeni yerleşim yan yana ve iç içe yaşamaktadır. Ayazini’de Hitit, Frig, Roma ve Bizans dönemlerine ait izleri görmek mümkündür. Çok katlı yerleşimlerin olduğu Ayazini’de çok sayıda mezar odası kilise ve şapel bulunmaktadır. Çok katlı yerleşimlerde mekanlar arasında merdivenlerle geçiş sağlanmaktadır. Avdalaz (Metropolis) Yerleşimi; Ayazini beldesi içerisinde kayalara oyularak yapılmış kaya mezarları, şapeller, tek veya çok katlı yerleşim yerleri bir arada bulunmaktadır. Kaya yerleşimlerinden en önemlisi beldenin girişinde ve Avdalaz Vadisi’nin başlangıcında bulunan çok katlı Avdalaz Yerleşimi’dir. Yerleşim küçüklü büyüklü odalardan oluşmaktadır. Oyma Kilise; halk arasında Gavur Hamamı olarak da adlandırılmaktadır. 25-30 yıl öncesine kadar Oyma Kilise’nin içerisinde düğünlerde kazan kaynatılarak banyo yapıldığı ve bu nedenle de hamam olarak kabul edildiği ve İslamiyet öncesinden kaldığı için bu adı aldığı belirtilmektedir.
MANASTIRIN TARİHİ BİN YILDAN ÖTE
Kilise, beldenin girişinde yol kenarında, tüf sarp kayalık içinde, kayaya oyulmuştur. Kilise yapısının özelliği dış cephe olarak kaya yüzeyine oyulmuş apsisli ve kubbeli olmasıdır. Çevresine bitişik kaya odalarıyla birlikte 1000’li yıllarda yapılmış manastır yapısıdır. Dönemi itibari ile en gelişmiş mimari özelliğe sahip ve taş oyma yapısı itibari ile eşi bulunmayan tek yapıdır. Ayazini Roma döneminde dini merkez olması nedeni ile yapım için çok özenildiği ve dönemi itibari ile bir şaheser kabul edildiği bilinmektedir. Çok katlı mezar odası; Aslanlı mezar odasının bulunduğu kayalığın güneybatı cephesinde yer almaktadır. Mezar önünde iki sütun yer almakta olup günümüzde bu sütunlar tahrip olmuştur. İçine üzeri kemerli dikdörtgen biçimli niş içinde yer alan dikdörtgen biçimli kapıdan girilmektedir. Beşik tonoz tavanlı netin her iki yanında nişler yer almaktadır. Apsisin bulunduğu bölümü netten ayıran bölüm ve apsiste yer alan kült yeri tahrip olmuş durumdadır. İçerisinde iki katlı altı adet mezar bulunaktadır. Üst kısmında beşik tonoz tavanlı şapel yer almakta olup şapelin tavanında havarilere ait freskler aşınmış olsa da halen görülebilmektedir. Bu bölümün yola bakan kısmı yıkıldığı için bu freskler yoldan bakıldığında görülmektedir. Aslanlı mezar odası, Ayazini İlköğretim Okulu’nun karşısında, Aslanlı Kilise’nin bulunduğu kayalıkta yer almaktadır. Ayazini beldesinde Roma ve Bizans dönemlerine ait, aile ve tek kişilik kaya mezar odaları vardır. Mezar odalarından bazıları çift katlı olarak uyulmuşlardır. Ayazini beldesi eski ve yeni mezarların, kaya yerleşimlerinin ve tapınım alanlarının bir arada bulunması bakımından önemli bir merkezdir. Bazı mezar odalarının cephelerinde ve içinde Medusa başı ile aslan kabartmaları bulunmaktadır. Frig geleneğinin devamı niteliğindeki üçgen alınlıklı mezar odaları ile bir arada bulunması kültürel sürekliliğin bir göstergesidir. Roma ve bizans döneminde yapılan mezar odaları değişik sayılarda ölünün gömülmesine uygun olarak yapılmıştır. Ayazini beydesi gerek tarihi yapısı gerekse doğal oluşumları ile Ürgüp Göreme’ye benzer. Tarihi değerlerinin yanı sıra ormanla iç içe olması yakınında barajın bulunması ve termal turizm merkezinde yer alması Ayazini’ni daha önemli kılıyor.
AVDALAZ KALESİ
Avdalaz Kale yerleşimi kaya oyma olarak çok katlı odalar halinde yerleşim ve dini amaçlı yapılmış. Ayazini beldesine 2 km uzaklıkta olan ve içerisinde odalar, ibadet yerleri bulunan çok katlı yerleşim yeri olarak bilinir. Döneminde bir yaşam alanı olarak yapılmış su kuyuları, tahıl anbarları , ibadet yerleri, toplantı yerleri ve korunma amaçlı sığınak, gözetleme kuleleri ile tam bir kompleks şeklinde yapılmış. Tek gırış noktası olduğundan saldırılara karşı korunaklı. Odalar içi içe olup bir birine geçişler sağlanarak kat kat yukarıya çıkalabilmektedir. Friglerden günümüze kadar Roma-Bizans dönemlerinde kullamlmıştır. Çok sayıda turistin ilgisini çekmekte ve kamp yeri olarak kullanılmaktadır.