- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- Durduk Yerde neden Elektrik Çarpar?
Durduk Yerde neden Elektrik Çarpar?
Dokunduğunuzda çarpılıyor musunuz? Herkes merak ediyor. Neden herkesi durduk yerde elektrik çarpıyor?
Pek çok kişi, arkadaşına dokunduğunda, kapıyı açmak istediğinde, aracına binerken ya da üzerin değiştirirken elektrik çarpması yaşıyor. Peki bunun nedeni nedir?
Statik elektrik nedir?
Statik elektrik olgusunun bilimsel açıklaması nedir?
Dokunulan her yerden elektrik çarpmasının ardında statik elektrik gerçeği yatıyor. Uzmanlara göre, bu durum iki materyal arasındaki elektron transferinden kaynaklanıyor.
Mesela, yünlü bir kazak giyip plastik bir sandalyeye oturduğunuzda, elektronlar bir yüzeyden diğerine geçerek dengesiz bir yük oluşturuyor. Bu yük birikimi, iletken bir yüzeye dokunulduğunda ani bir boşalmaya (şok) neden oluyor.
Sputnik'te yer alan incelemeye göre, Victoria Üniversitesi’nden fizikçi Prof. John Lekner, "Statik elektrik, özellikle kuru ortamlarda ve sentetik kumaşlarla temas halinde artar. Vücudunuzdaki yük 10.000 voltu aşabilir, ancak akım düşük olduğu için tehlikeli değildir" diyor.
Bir balonu saçınıza sürttüğünüzde oluşan statik elektrik, saç tellerinin balona doğru çekilmesine yol açar.
Günlük hayatta statik elektrik birikiminin nedenleri
Günlük yaşamımızda statik elektrik birikimine yol açan başlıca faktörler şunlardır: Sentetik Giysiler: Polyester ve naylon gibi sentetik malzemelerden yapılan kıyafetler, sürtünme ile statik elektrik birikimine neden olur.
Kuru Hava: Nem oranı düşük ortamlarda, özellikle kış aylarında, statik elektrik birikimi artar.
Elektronik Cihazlar: Bilgisayar, telefon gibi elektronik cihazlarla yoğun etkileşim, vücutta elektrik yüklenmesine sebep olabilir.
Nem oranı ve mevsimsel etkiler
Amerikan Fizik Derneği (APS) tarafından 2023’te yayınlanan bir rapor, statik şokların kış aylarında yüzde 60 daha sık görüldüğünü ortaya koydu. Bunun temel nedeni, ısıtma sistemlerinin iç mekan nemini yüzde 20’nin altına düşürmesi. MIT’den malzeme bilimci Dr. Katherine Whiteside, “Nem, havadaki iletkenliği artırarak yük birikimini engeller. Kuru hava ise statik elektriğin ‘depolanmasına’ izin verir” açıklamasını yapıyor.
Doğal Lifler: Pamuk ve keten, statik birikimi azaltır.
Zemin Türleri: Halılar, özellikle yünlü olanlar, plastik veya lastik tabanlı ayakkabılarla etkileşime girerek yük oluşturur. Journal of Electrostatics’te 2022’de yayınlanan bir çalışma, polyester kıyafet giyenlerde statik şok riskinin yüzde 45 daha yüksek olduğunu belgeledi.
Kışın artar mesela statik elektriklenme, çünkü havadaki nem daha azdır ve nem azalında yükler yüzeylerde daha çok toplanır. Ayrıca, insanlar daha çok halı kullanır evde veya yün kazak giyer, bu tarz nesnelere sürtünmek yük transferine yol açar. Bir de daha çok ekrana maruz kalıyoruz, özellikle telefon ekranı. Modern teknolojili ekranların statik elektriklenme yaratma olasılığı düşük aslında ama kışın bir tık fazla olabilir değindiğim sebepten ötürü.
Statik elektrik çarpması zararlı mı?
Vücutta biriken statik elektrik, çeşitli olumsuz etkilere yol açabilir:
Fiziksel Rahatsızlıklar: Kas ağrıları, kramplar ve genel yorgunluk hissi.
Cilt Sorunları: Ciltte kuruluk, tahriş ve uzun vadede sarkmalar.
Psikolojik Etkiler: Artan stres ve sinirlilik hali.
Statik elektrikten korunma yolları
Statik elektrikten korunmak için önlemler almak mümkündür.
Doğru kıyafet ve ayakkabı seçimi yapmak, nem oranını dengede tutmak ve topraklama yöntemlerinden faydalanmak, günlük hayatta statik çarpılmaları en aza indirecektir.
Statik elektrik birikimini önlemek ve etkilerini azaltmak için şu önlemleri alabilirsiniz:
Doğru kıyafet seçimi şart
Sentetik kumaşlar statik elektrik birikimini artırırken, pamuk ve keten gibi doğal lifler bu etkiyi azaltır. Özellikle kış aylarında üst üste sentetik giysiler giymek yerine, doğal kumaşlardan yapılmış kıyafetleri tercih etmek gerekir. Polyester ve naylon içeren kıyafetler yerine pamuklu giysiler tercih edilmelidir.
Ayakkabı seçimine dikkat edin
Plastik ve lastik tabanlı ayakkabılar vücuttaki elektrik yükünün toprağa akmasını önler. Bu nedenle deri tabanlı veya anti-statik özellikli ayakkabılar kullanmak statik elektrik birikimini azaltacaktır. Ayrıca evde çıplak ayak gezmek yerine pamuklu çorap giymek de faydalıdır.
Nem oranını artırarak yükü azaltın
Kuru hava, statik elektrik birikimini artıran en büyük faktörlerden biridir. Nem oranını artırarak bu sorunu önlemek mümkündür. Hava nemlendiricileri kullanmak, odada su bulundurmak veya negatif iyon salan hava temizleyicilerden faydalanmak, statik yükü azaltmaya yardımcı olur.
Topraklama yaparak elektriği boşaltın
Vücutta biriken statik elektriği atmanın en etkili yollarından biri topraklama yapmaktır. Çıplak ayakla toprakta yürümek en doğal yöntemdir. Kış aylarında ise metal bir yüzeye dokunarak yükü boşaltabilirsiniz. Özellikle metal bir anahtarı elinizde tutup önce onunla bir yüzeye dokunmak, doğrudan çarpılmayı önleyecektir.
Endişeye gerek yok
Imperial College London’dan Dr. Emily Carter, Statik elektrik çarpmaları canınızı yakabilir ancak sağlık riski taşımaz. Basit önlemlerle bu durumu minimize edebilirsiniz
