Casuslar Durağında Bir Alman Max von Oppenheim

Max Freiherr von Oppenheim (1860-1946) sadece ünlü bir kâşif değil, aynı zamanda iyi bilinen bir diplomat ve Doğu medeniyeti eserleri koleksiyoncusudur. Oppenheim, Kahire’deki Alman Başkonsolosluğu’nun bir çalışanı olarak, Arap dünyasını gözlemledi. Mükemmel derecede Arapça konuşan Oppenheim, Bedeviler ve arkeolojik araştırma çalışmaları üzerine yoğunlaşarak yaklaşık onbeş yıl Ortadoğu’da kalır.
1892-94 yılları arasında İspanya’dan, Kuzey Afrika ve Basra Körfezi’ne kadar olan sahalara geziler düzenler.
1896-1909 yılları arasında ise Kahire’deki Alman Başkonsolosluğu bünyesinde ataşelik görevinde bulunur.
1899 yılında Bağdat Demiryolunun inşa güzergâhının tespitine yönelik olarak Deutsche Bank adına Suriye’nin kuzeyi ve Yukarı Mezopotamya bölgelerine araştırma gezisi düzenler. Oppenheim, bu araştırma gezisi sırasında tüm dünyada büyük ses getiren Tel Halaf höyüğünü keşfetti. Burada, ilk olarak 1911-1913 yılları arasında, daha sonra da 1929 yılında kazılar yapar. (*Tel Halaf, günümüzde Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinin hemen karşısındaki Resulayn’ın yaklaşık 2 km batısında yer alan bir kasaba.)
1913-14 yılları arasında Berlin’de bulunmuş ve Almanya’nın düşmanı olan ülkelerdeki Müslüman nüfusa yönelik kurulan “Nachrichtenstelle für den Orient”in başına getirilmiştir. Doğu İstihbarat Bürosunun kuruluş amacı, I. Dünya Savaşı arifesinde, İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Müslüman sömürge bölgelerinde yapılacak etkin propaganda ve eylemlerin yardımıyla huzursuzlukları tetiklemekti. Oppenheim ve kurduğu Doğu İstihbarat Bürosu, sömürge askerlerini İtilaf devletleri saflarını terk etmelerini ve Alman tarafına katılmaya ikna etmeyi amaçladı.
Oppenheim, 1915 senesinde İstanbul’daki Alman Büyükelçiliğine atanır. 1918 yılına kadar bu görevini sürdürür. 1922 yılında Berlin’de bulunan“Doğu Araştırma Enstitüsü”nün kuruluşunda yer alır. Temmuz 1930’da Berlin-Charlottenburg’da açtığı kendi özel Tell Halaf Müzesi 1943 senesinde İngiliz bombardımanında hasar görür. Oppenheim, 15 Kasım 1946’da Landshut’ta hayatını kaybeder ve orada gömülür.
Oppenheim’ın Küçük Asya Gezisi ve Afyonkarahisar
Alman casus ve arkeolog Oppenheim, 19 Mayıs 1905 tarihinde Afyonkarahisar’a gelen yine kendisi gibi casusluk faaliyetleri ve arkeoloji alanlarındaki çalışmalarıyla ön plana çıkan ünlü İngiliz Gertrude Bell’den çok daha önce,1899 yılında Afyonkarahisar’a gelmiştir.
Oppenheim, Bağdat Demiryolunun inşa güzergâhının tespitine yönelik olarak Deutsche Bank adına başta Suriye’nin kuzeyi ve Yukarı Mezopotamya bölgelerine araştırma gezisi düzenler. Yine bu teknik gezi kapsamında Beyrut, Şam, Humus, Hama, Halep, El Bab, Urfa ve Adana-Konya güzergâhını takip ederek Afyonkarahisar’a kadar gelir. Ağustos 1895 tarihinde faaliyete geçen Afyonkarahisar istasyonu ve çevresinin birkaç fotoğrafını çeker. Oppenheim’ın çektiği fotoğraflar arasında Afyonkarahisar Kalesi merkezli olarak şehrin genel görünümünü aktardığı bir fotoğrafı da vardır. Diğer birkaç fotoğrafta açılışının üzerinden henüz dört yıl gibi kısa bir zaman geçmiş olan Afyonkarahisar istasyonunda çektiği fotoğraflardır. İstasyonda, gelecek olan treni bekleyen insanlara bakıldığında imparatorluğun çeşitliliğinin bu karelere yansımış olduğu görülmektedir. Oppenheim tarafından çekilen fotoğraf koleksiyonu bugün Alman Arkeoloji Enstitüsü arşivlerinde bulunmaktadır.
Dip Notlar:
Fotoğraflar Alman Arkeoloji Enstitüsü arşivlerinde bulunan Oppenheim koleksiyonundan alınmıştır.