Büyük Fetihde Gemiler Nasıl Yürütüldü Biliyor Musunuz?
1451 yılında Osmanlı tahtına ikinci kez çıkan Sultan II. Mehmet, en büyük hedefini belirlemişti: Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'i fethetmek.
Bu doğrultuda, 6 Nisan 1453’te Osmanlı ordusu kara kuşatmasını başlattı. Kısa süre içinde denizden de kuşatma sağlandı ve 29 Mayıs 1453'te İstanbul fethedildi. Bu zafer, II. Mehmet’e "Fatih Sultan Mehmet" unvanını kazandırdı.
Fetih sürecinde en dikkat çekici hamlelerden biri Osmanlı gemilerinin Haliç’e karadan indirilmesiydi. Peki, Sultan II. Mehmet neden böyle bir strateji geliştirdi ve bu operasyon nasıl gerçekleştirildi?
HALİÇ KUŞATMASININ ÖNEMİ
1453 yılında Bizans İmparatorluğu, günümüz İstanbul’unda yalnızca Tarihi Yarımada ile sınırlı bir bölgede bulunuyordu. Osmanlı ordusu batıdan şehri kuşatırken, doğuda ise Cenevizlilerin kontrolündeki Pera (Galata) bulunuyordu.
6 Nisan’da Osmanlı kuvvetleri, şehrin batı surlarına dayandı ve yoğun top atışlarıyla saldırıya başladı. Ancak Bizans, Osmanlı donanmasının Haliç’e girişini engellemek için 2 Nisan’da Haliç girişine dev bir zincir gererek Osmanlı gemilerinin içeriye girmesini engelledi.
II. Mehmet, İstanbul’un en zayıf surlarının Haliç kıyılarında olduğunu biliyordu. Bu nedenle donanmasını Haliç’e indirerek şehri tüm yönlerden kuşatma stratejisini devreye soktu.
GİZLİ HAZIRLIK VE STRATEJİK HAMLE
Tarihçilerin ortak görüşüne göre, II. Mehmet Haliç’e donanmayı taşıma fikrini uzun zamandır planlıyordu. İstanbul’un zayıf noktalarını analiz eden Sultan, Gelibolu’da yaklaşık 100 gemi hazırlatarak bunları İstanbul önlerine getirdi. Osmanlı donanmasının Haliç’e girişi, kuşatma planının önemli bir parçasıydı.
Bazı yabancı kaynaklara göre, Sultan II. Mehmet gemileri karadan yürütme planını çok önceden yapmış, ancak uygun zamanı beklemiştir. 20 Nisan’da Bizans’a yardım getiren Venedik gemilerinin Haliç’e ulaşması, padişahın bu planını hızla hayata geçirmesine neden oldu.
GEMİLER HANGİ GÜZERGÂHTA YÜRÜTÜLDÜ?
Tarihçiler, Osmanlı gemilerinin hangi güzergâhı izleyerek Haliç’e taşındığı konusunda farklı görüşlere sahip.
Bir grup tarihçi, gemilerin Tophane’den karaya çıkarıldığını, Kumbaracı-Tepebaşı hattı üzerinden Kasımpaşa’ya indirildiğini savunuyor. Bu yol yaklaşık 3,5 km uzunluğunda olup oldukça engebeliydi.
Son araştırmalara göre ise gemilerin Dolmabahçe tarafından karaya çıkarıldığı ve daha az eğimli bir güzergahtan Kasımpaşa’ya taşındığı ileri sürülmektedir. Prof. Dr. Feridun Emecen’e göre Osmanlı kaynakları güzergâh hakkında fazla detay vermezken, Bizans kaynakları Dolmabahçe-Kabataş arasında bir bölgeyi işaret etmektedir.
Bazı kaynaklar, Osmanlı kuvvetlerinin dikkat dağıtma amacıyla geceleri Pera’ya top atışları yaptığını da belirtmektedir. Bu sayede Bizanslılar operasyonu fark edememiştir.
GEMİLER NE KADAR BÜYÜKTÜ
Fetihle ilgili görsellerde Osmanlı gemileri büyük kadırgalar olarak gösterilse de tarihçiler, bu gemilerin aslında daha küçük olduğunu belirtmektedir. Deniz tarihçisi Ali Rıza İşipek’e göre Osmanlı donanmasındaki gemilerin çoğu, yaklaşık 15 metre uzunluğundaki küçük teknelerden oluşuyordu.
Bu gemiler kürekle hareket eden, genellikle silahsız küçük savaş tekneleriydi. Küçük olmaları, taşınma sürecini hızlandırmış ve operasyonun başarılı olmasını sağlamıştır.
“The Fall of Constantinople 1453” adlı kaynak, Osmanlı donanmasının 30’u büyük olmak üzere toplam 72 gemisinin karadan taşındığını belirtmektedir.
BİR GECE DE TAŞINABİLDİ Mİ ?
Bizans kaynakları, Osmanlı gemilerinin bir gece içinde yürütüldüğünü iddia ederken, Osmanlı kaynaklarında böyle bir bilgi bulunmamaktadır.
Prof. Dr. Feridun Emecen’e göre, Bizans tarihçilerinin bu bilgiyi aktarması, Osmanlı hazırlıklarından haberdar olmadıklarını gösteriyor olabilir. Ancak bazı araştırmalar, gemilerin taşınma sürecinin birkaç gece sürdüğünü öne sürmektedir.
“The Fall of Constantinople. An Historical Romance” kitabında, gemilerin taşınmadan önce bölgeye öküzlerin getirildiği ve kerestelerden kızaklar yapıldığı anlatılmaktadır. Osmanlı ordusu, operasyon sırasında Bizans ve Ceneviz güçlerinin dikkatini dağıtmak için sürekli top ateşi açarak, operasyonu gizli bir şekilde yürütmüştür.
Sabah olduğunda Bizanslılar, Osmanlı donanmasını Haliç’te görünce büyük bir şaşkınlık yaşamıştır. Osmanlı ordusu, gemileri fark edilmeden taşıyarak Bizans savunmasını büyük ölçüde zayıflatmıştır.
Stratejik Deha ve İstanbul’un Fethi
Fatih Sultan Mehmet’in gemileri karadan yürütme hamlesi, tarihin en büyük askeri stratejilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Haliç’in kontrol altına alınması, Bizans’ın son savunma hattını da kırmış ve Osmanlı lehine büyük bir avantaj sağlamıştır. 29 Mayıs 1453’te İstanbul fethedilmiş ve Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur.
Bu olay, askeri tarih açısından büyük bir stratejik başarı olarak değerlendirilmekte ve Osmanlı savaş taktiklerinin en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.
