Bu Köy 1300 Yılından Beri Ayakta!
Türkiye'deki bu köy Osmanlı Dönemi'ne tanıklık etti ve UNESCO tarafından miras listesine dahil edildi
Cumalıkızık, kuruluşu 1300’lü yıllara dayanan bir vakıf köyüdür. Tarihi dokusu mükemmel bir şekilde korunmuş olan köy, Osmanlı’nın erken dönemine ait kırsal kesim sivil mimari örnekleriyle günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Bu nedenle, ziyaretçiler tarafından yoğun ilgi gören ve sıkça ziyaret edilen bir yerdir. Ayrıca, tarihsel filmler için de popüler bir çekim mekanıdır.
Uludağ’ın etekleri ile vadiler arasında yer alan bu tür köylere “kızık” denir. Cumalıkızık adı, diğer kızık köylerinden gelen köylülerin Cuma namazı için burada toplanmasından dolayı verilmiştir. Bir başka rivayete göre ise, köyün kuruluşunun Cuma gününe denk gelmesi nedeniyle Osman Bey tarafından bu isim verilmiştir.
Köy meydanında köyün geçmişine ait eşyaların sergilendiği Cumalıkızık Etnografya Müzesi bulunmaktadır. Her yıl Haziran ayında köyde “Ahududu Şenliği” düzenlenmektedir. Ünlü Cumalıkızık evleri, moloz taş, ağaç ve kerpiçten yapılmış olup genellikle üç katlıdır. Üst katlardaki pencereler kafesli veya cumbalıdır. Evlerin ana giriş kapılarındaki kulplar ve tokmaklar dövme demirden yapılmıştır. Evler sarı, beyaz, mavi ve mor renklere boyanmıştır. Evler arasında kaldırımsız, taş döşeli ve dar sokaklar yer alır.
Köydeki cami, caminin yanındaki Zekiye Hatun Çeşmesi ve tek kubbeli hamam Osmanlı döneminden kalmadır. Ayrıca, köyde Bizans döneminden kalma bir kilise kalıntısı da mevcuttur. Köyde narenciye, ceviz ve kestane yetiştirilmektedir.
Cumalıkızık’a yakın yerleşim yerlerinde Bizans dönemine ait çeşitli izler bulunmaktadır. Bu izler, Bizanslıların bölgede varlık gösterdiğinin kanıtıdır. 1920-1922 yılları arasında gerçekleşen Yunan işgaline rağmen, Cumalıkızık köyü varlığını koruyabilmiştir. Bu sayede Osmanlı’nın kültürel ve tarihi yapısını günümüze kadar taşımayı başarmıştır. Köy, tarihi zenginliklerinin yanı sıra kendine özgü sosyo-kültürel unsurlarıyla da kültürel miras kapsamında önemli bir rol oynamaktadır. Köyün doğal tarihinin korunması için çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Cumalıkızık Koruma Yaşatma Projesi bu çalışmalar arasındadır.
Tarihi dokusu nedeniyle köy, sık sık dizi ve film çekimlerine ev sahipliği yapmaktadır. Örnek olarak, Türk Kurtuluş Savaşı’nı anlatan “Kurtuluş” dizisi, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatan “Kuruluş” dizisi ve Emrah İpek’in başrolünde olduğu “Kınalı Kar” dizisi burada çekilmiştir.
