- Haberler
- Faydalı Bilgiler
- Bitişik Nizam Binalar Depremde Ne Kadar Güvenli?
Bitişik Nizam Binalar Depremde Ne Kadar Güvenli?
Geçtiğimiz gün Silivri'de meydana gelen en büyüğü 6,2 büyüklüğündeki depremler, Türkiye'deki yapı stoğunun yeniden sorgulanmasına neden oldu. Özellikle bitişik nizam yapılaşmanın yoğun olduğu şehir merkezleri, olası risklerin odağında yer alıyor.
Coğrafi konumu nedeniyle aktif deprem kuşağında yer alan Türkiye’de, yapı güvenliğinin hem yerel yönetimler tarafından hem de vatandaşlar tarafından önemli konular arasında yer alıyor. Kentleşme sürecinde, özellikle merkezlerde arsa sıkıntısı nedeniyle tercih edilen bitişik nizam yapılaşma modelinin deprem güvenliği, son yaşanan Marmara depremleri ile tekrar gündeme geldi. Bitişik nizam modelinde binaların birbirine yaslanarak inşa edilmesi, bazı teknik şartların sağlanması durumunda avantaj sağlasa da, çoğu zaman önemli yapısal riskleri de beraberinde getiriyor.
BİTİŞİK NİZAM BİNALARDA BENZER YAPI ÖZELLİKLERİ OLMASI ÖNEMLİ
Yapıların benzer teknik özelliklere sahip olması, depremde bitişik nizam binaların güvenliğini etkileyen en önemli sebeplerden birisidir. Yapışık nizam binalarda, kat yüksekliğinin aynı olması, benzer taşıyıcı sistemlere sahip olması ve yapı malzemesine sahip olması, sarsıntılara benzer tepkileri vereceği için çarpışma riskini azaltabilir. Bazı uzmanlar tarafından ‘Dengeleyici Etki’ olarak tanımlanan bu durum, bitişik yapılar arasında sınırlı da olsa bir denge oluşturabileceğini ifade eder. Ancak bu denge, yalnızca mühendislik kurallarına uygun şekilde planlanmış ve inşa edilmiş binalar için geçerliliğini koruyor. Gelişi güzel yapılmış ve denetimsiz binalarda bu etki tam tersine yıkıcı sonuçlara neden olabilir.
EN KRİTİK SORUN ÇARPIŞMA ETKİSİ
Mühendislikte "çarpışma etkisi" olarak adlandırılan durum, deprem sırasında ortaya çıkan en kritik sorunlardan birisidir. Binalardaki kat sayısındaki farklılık, farklı rijitlik düzeyi ya da farklı yapısal davranışlar, deprem dalgalarına farklı şekilde yanıt verir. Bu farklılıklar ise, deprem anında binaların birbiriyle çarpışmasına neden olabilir. Bu durum, betonarme elemanlarda çatlaklara, taşıyıcı sistemlerde zayıflamalara ve hatta yıkıma yol açabilir. Özellikle farklı tarihlerde ve farklı tekniklerle inşa edilmiş yapılarda sıkça görülür. Her binanın ayrı bir mühendislik hesabı ve denetimi gerektirdiği gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, bu riskin küçümsenmemesi gerektiği anlaşılmaktadır.
ORTAK DUVARLARIN RİSK SEVİYESİNE ETKİSİ
Bitişik nizam binalarda zaman zaman karşılaşılan ortak duvar uygulamaları ise bir diğer önemli risk unsurudur. Geçmiş dönemlerde özellikle maliyeti düşürmek amacıyla veya arsa sınırları içinde daha fazla yaşam alanı sağlamak için binaların bazı taşıyıcı duvarları ortak inşa edilmiştir. Günümüzde ise, yapı yönetmeliklerine göre bu durum, hem yapısal hem de hukuki açıdan ciddi sakıncalar taşıyor. Bir binada meydana gelecek yapısal bir zayıflık ya da çökme, ortak duvar nedeniyle doğrudan yan binaya da zarar verebileceği için bu durum, yanındaki binaları da etkileyerek bir dizi yıkımı tetikleyebilir. Ayrıca, güçlendirme veya tadilat gibi işlemlerde de ciddi teknik problemlere sebep olur.
TAHLİYE VE MÜDAHALE ZORLUĞU
Depremin yalnızca sarsıntıdan ibaret olmadığı, beraberinde gaz sızıntısı, yangın, tahliye, arama kurtarma operasyonlarını da getirdiği bir gerçektir. Bu nedenle binaların tasarımlarında acil durum planlaması hayati derecede önemlidir. Bitişik nizam binalarda ise, iki bina arasında yeterli boşluk olmaması nedeniyle deprem sonrası tahliye yollarını daraltabilir veya doğrudan kapatabilir. Bunun yanı sıra dar sokaklar, yoğun yapılaşma ve yüksek bina oranları, ekiplerin müdahalesini önemli ölçüde zorlaştırır. Çökme riski taşıyan binaların arasında yapılan kurtarma çalışmaları ise, hem ekipler için hem de içerideki vatandaşlar için büyük tehlike oluşturur.
UZMANLARDAN ÖNEMLİ UYARI!
Özellikle 1999 Marmara Depremi öncesinde inşa edilen yapıların önemli bir kısmı, bugünkü deprem yönetmeliklerine uygun olmadığını belirten uzmanlar, bitişik nizam binaların risklerini azaltmanın en etkili yolu olarak, yapıların düzenli denetlenmesi ve gerektiğinde güçlendirme çalışmalarının yapılması olduğunu vurguluyor. Uzmanlar ayrıca, bu binaların güncel teknik şartlara uygun hale getirilme hususu, sadece bina sahiplerinin değil, aynı sokakta yaşayan herkesin güvenliğini etkilediğini belirtiyor.
