Berlin Antlaşması Ne İçin Yapılmıştır?

Almanya’nın Berlin şehrinde, 1878’de Osmanlı İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa’nın tarafları olduğu Berlin Antlaşması imzalandı. Anlaşma, Osmanlı tarihi açısından büyük önem taşır. Peki Berlin Antlaşması ne için yapılmıştır?

BERLİN ANLAŞMASI NE İÇİN YAPILMIŞTIR?

Berlin Antlaşması ne için yapılmıştır sorusunun yanıtına dair arka planında 93 Harbi olarak adlandırılan savaş öne çıkar. 1878’de yapılan Ayastefanos Antlaşması ile sonlandırılan savaş, Rusya’yı Balkanlardaki en büyük güce dönüştürürken ağır maddeler içeriyordu. Bu durum Avrupa’daki büyük devletleri memnun etmedi ve yeni bir anlaşma yapılması gündeme geldi. Berlin Kongresi’nin akabindeki Berlin Antlaşması ne için yapılmıştır sorusunun yanıtı da burada netlik kazanıyor.

RUSYA ENDİŞESİ

Avrupa’da yaşanan Rusya endişesi ve genel hoşnutsuzluk üzerine 13 Haziran 1878 tarihinde Almanya İmparatorluk Şansölyesi Prens Bismark’ın başkanlık ettiği bir kongre toplandı. Kongreye Osmanlı, Rusya, İngiltere, Almanya, Fransa, Avusturya-Macaristan ve İtalya katılırken temsillerde başbakanlar, dışişleri bakanlar ağırlıktaydı. Osmanlı kongreye bayındırlık bakanlığı olarak ifade edebileceğimiz Nafıa Nazırı Karatodori Paşa, bir general ve Berlin büyükelçisi ile dahildi. Görüşmelerin sonrasında Ayastefanos Antlaşması yerine yeni bir anlaşma yapılması kararı alındı.

BÜYÜK KAYIPLAR VE BAZI KAZANIMLAR

Anlaşma koşulları itibarıyla Osmanlı açısından toprak kayıpları ve çok sayıda etkin konu içeriyordu. Öncelikle Sırbistan, Bulgaristan, Romanya ve Karadağ bağımsızlıklarını kazandı. Doğu Rumeli isimli imtiyazlı yeni bir Osmanlı vilayeti kuruldu. Bu vilayet içerisinde de Bosna-Hersek imtiyazlı vilayet oldu. Ayrıca Kıbrıs İngiltere’ye kiralandı. Niş, Sırbistan’a verildi. Teselya, 1881’de Yunanistan’a bırakıldı. Dobruca, Romanya’ya ve birkaç kaza da Karadağ’a bırakıldı. Ayrıca Van’ın doğusundaki Kotur yöresi de savaşla hiçbir ilgisi bulunmayan İran’a verildi. Öte yandan Girit, Doğubayazıt ve Eleşkirt Osmanlı’ya bırakıldı. Tuna Nehri üzerindeki Adakale de tesadüf eseri Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde kalmıştır.

KIBRIS VE VAN DETAYI

Savaş sonrası Osmanlı’nın Balkanlar’daki hakimiyeti daha önce hiç olmadığı kadar sarsılırken büyük toprak kayıpları yaşandı. Kıbrıs, hatta Anadolu’dan toprak kayıplarını da içeren çok ağır bir anlaşmaydı Berlin Antlaşması, ancak Ayastefanos Antlaşması yerine yapıldığını tekrar belirtmekte fayda var. Söz konusu anlaşma ile Osmanlı, 35 yıl daha Balkanlar’da kalmış oldu, zira öncülü olan anlaşmada tamamen toprakları elden çıkacaktı. Bu yönüyle kimi uzmanlara göre bir kazanım olarak değerlendirilebilir.

Anlaşma azınlıklarla ilgili konuları da içermekteydi. Ermeniler lehine islahat yapılacaktı ve Anadolu’nun doğusunda bir beylik kurulması gündeme geldi, ancak nüfus yeterli olmadığı için bu gerçekleşmedi. Berlin Antlaşması’nda doğuda bir Ermeni beyliğinin kurulması an meselesiydi.