Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Şirketler; borçlanarak, halka arz edilerek ve sermaye artırımına giderek çeşitli amaçlar için kaynak teminine gidebilir. Bir şirketin sermayesini arttırmak amacıyla yeni hisselerini nominal değerinden veya yüksek bir fiyattan satışa çıkarması bedelli sermaye artırımı anlamına gelirken, mevcut iç kaynakları karşılığında belirli bir oranda hissedarlarına vermesi ise bedelsiz sermaye artırımı anlamına gelir.
Sermaye Artırımı Neden Yapılır?
Şirketler; faaliyetlerin artırılmasına yönelik ucuz kaynaklı finansman sağlamak hedefiyle, öz kaynak kompozisyonunun verimli kullanımı yani öz sermayedeki alt kalemlerin ödenmiş sermayeye aktarılması amacıyla veya şirket sermayesinin kanunlarca belirtilen alt sınırının altında düşmesi gibi zorunlu durumlarda sermaye artırımına gidebilirler.
Sermaye artırımının asıl amacı şirket faaliyetlerini artırmaya yönelik nakit ihtiyacının, borçlanmadan yani ucuz kaynaklarla karşılanmasıdır. Şirketler; kapasite artırmak, yeni piyasalara girmek, yeni ürünler veya hizmetler sunmak, söz konusu ürün ve hizmet üretimine yönelik fabrika inşa etmek, teknoloji altyapısını güncellemek veya büyük ölçekli ar-ge projelerini finanse etmek, rekabet avantajı kazanmak ve varlıklarını genişletmek amacıyla sermaye artırımına gidebilirler. Sermaye artırımları ucuz finansman ve dolayısıyla daha düşük borçlanma ihtiyacı sağlayabileceğinden dolayı, şirketlerin finansal yapısını güçlendiren ve risklerin daha yönetilebilir olmasını sağlayan bir uygulama anlamına da gelmektedir. Şirketler, borçlarını azaltmak veya borçlarını daha uygun koşullarla ödeyebilmek amacıyla da sermaye artırımına gidebilmektedir.
Bedelsiz sermaye artırımı; öz kaynak kompozisyonunun verimli kullanılması amacıyla yani yeniden değerleme artışı, yedekler, iştirak-duran varlık satış karları ve emisyon primi gibi sermayenin kullanılamayan kısımlarının yanı sıra şirket karlarını (kar payı, temettü) ortaklara dağıtmadan ödenmiş sermayeye aktararak kaynak yaratmayı hedeflemektedir. Bununla birlikte öz sermaye kalemlerinin, ödenmiş sermaye kalemine dönüştürülmesi şirketlere vergi avantajı da sağlamaktadır. Bedelsiz sermaye artırımının diğer bir avantajı ise sermayesi enflasyonist ortamlarda eriyen şirketlerin sermayelerini güçlendirme imkânı sağlamasıdır. Bununla birlikte bedelsiz sermaye artırımı ile gerçekleşen hisse bölünmesi neticesinde ilgili payın likiditesi olumlu etkilenebilmektedir. Diğer bir ifade ile sermaye artırımı öncesinde fiyatı yükselen bir hissenin alım-satım işlemleri dolayısıyla da likiditesi düşük olabilmektedir.
Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelli sermaye artırımı, şirketlerin yeni fon kaynağı temin etmek amacıyla çıkardıkları bedelli hisselerini (paylarını), nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satarak sermayelerini artırmaları anlamına gelmektedir. Bedelli paylar, mevcut ortaklara (rüçhan hakkı) ya da diğer yatırımcılara (rüçhan hakkının kısıtlanması) satılabilmektedir. Diğer bir ifade ile bedelsiz sermaye artırımının aksine dış kaynaklar aracılığıyla sermaye artırımı yapılmaktadır.
Bedelli sermaye artırımında, yeni hisse senetlerinin öncelikli alım hakkı mevcut hissedarlara aittir. Bu hak, rüçhan hakkı veya yeni pay alma hakkı olarak tanımlanmaktadır. Hissedarların veya ortakların rüçhan hakkına sahip olabilmeleri için bedelli sermaye kararı öncesinde ilgili şirketin hisse senedine sahip olması gerekmektedir. Rüçhan hakkı şirket tarafından belirlenen tarihler aralığında kullanılmalıdır. Buna göre rüçhan hakkı kullanım süresi en az 15, en çok 60 gündür. Rüçhan hakkını kullanmak isteyen hissedarların, ilan edilen süreler içinde sermaye artış bedelini yatırım hesaplarında bulundurmaları ve bedelli sermaye artışına katılma isteğini aracı kurumlarına iletmeleri gerekmektedir.
Bununla birlikte rüçhan hakkının kullanılması zorunlu değildir. Yeni pay alma haklarını kullanmayı tercih etmeyen yatırımcılar, rüçhan hakkı kuponlarını Borsa İstanbul Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı’nda satabilmektedir. Rüçhan hakkı kullanılmadığı veya satılmadığı takdirde, bedelli sermaye artırımı sonrasında eldeki pay adedi aynı kalsa da hissenin fiyatı gerileyeceği için (sulanma etkisi) hissedarlar kayıp yaşayabilmektedir.
Bedelli Karşılığı Hisse Adedi: Mevcut Lot x (Bedelli Oranı / 100)
Sermaye Artırımı Sonrası Toplam Lot: Mevcut Lot + Kazanılacak Lot
Sermaye Artış Bedeli: Rüçhan Hakkı x Rüçhan Hakkı Kullanım Fiyatı
Yeni Fiyat: Eski Fiyat / (1+(Bölünme Oranı / 100))
Sermaye Artırımı Sonrası Piyasa Değeri: Yeni Fiyat x Sermaye
Bedelli sermaye artırımı sonrasında şirketin ödenmiş sermayesi, bedelli artırım oranı kadar artmaktadır. Bununla birlikte hisse senetlerinin değeri, bedelli sermaye artırımı öncesine kıyasla gerilese de lot sayısı artacağı için şirketin piyasa değeri de artış gösterecektir. Diğer taraftan bedelli sermaye artırımından sağlanan kaynağın hangi amaçlar için kullanılacağı da hisse senedinin fiyatını etkileyen önemli faktörlerden biridir.
Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?
Bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin iç kaynaklarından sermayeye aktardıkları tutar karşılığında çıkardıkları payların bir bedel alınmaksızın ortaklara dağıtılmasıdır. Bedelli sermaye artırımının aksine, dışarıdan herhangi bir fon girişi söz konusu olmamakta sadece öz kaynak kompozisyonu değişmektedir. Bu işlem sonucunda çıkarılan yeni hisseler herhangi bir bedel karşılığı olmadan ortaklara dağıtılır. Bu nedenle ilgili hisseler bedelsiz pay olarak adlandırılır.
Bedelsiz sermaye artırımında şirketi içi kaynaklar kullanılmaktadır. Genellikle dağıtılmayan geçmiş yıl karlarının ödenmiş sermayeye eklenmesiyle yapılan bedelli sermaye artırımında; ek olarak emisyon primi, yeniden değerleme değer artışı, yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları gibi öz sermaye kalemleri de kullanılabilir. Diğer bir ifade ile bilançodaki öz kaynaklar toplamı sabit kalmaktadır. Öz sermayenin alt kalemleri, ödenmiş sermaye olarak kullanılmaktadır.
Bedelsiz sermaye artırımında, bedelsiz payları alma hakkına yönelik herhangi bir süre söz konusu değildir. Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda hak edilecek yeni hisseler, hissedarların yatırım hesaplarına otomatik olarak yansımaktadır.
Yeni Fiyat: Eski Fiyat / (1 + (Bedelsiz Oranı / 100))
Sermaye Art. Sonrası Elde Edilecek Lot: Mevcut Lot x (Bölünme Miktarı / 100)
Sermaye Artırımı Sonrası Toplam Lot: Mevcut Lot + Elde Edilecek Lot
Sermaye Artırımı Sonrası Piyasa Değeri: Yeni Fiyat x Sermaye
Bedelsiz sermaye artırımı sonucunda, dolaşımdaki hisse sayısı bölünme oranı kadar artış göstermektedir. Dolayısıyla hissedarların sahip oldukları pay sayısı da buna paralel artış gösterecektir. Ancak şirkete ek bir kaynak girişi olmadığından dolayı, ortaklığın piyasa değeri değişmemesi gerekir. Bundan dolayı bedelsiz sermaye artırımı sonrasında, hisse senedinin fiyatı da bölünme oranına paralel olarak düşüş gösterecektir. Diğer bir ifade ile yatırımcının elindeki hisse sayısı artsa da varlıklarının toplam değeri sabit kalmaktadır. Hisse fiyatının düşmesi, ilgili payın likiditesini olumlu etkileyebilir. Diğer bir ifade ile sermaye artırımı öncesinde fiyatı artan bir hissenin alım-satım işlemleri dolayısıyla da likiditesi düşük olabilir. Bedelsiz sermaye artırımı ile lot sayısının artması neticesinde, hisse fiyatı gerileyebilir ve bu sayede daha fazla yatırımcı ilgili hisse senedine yönelebilecektir.