Avukatlar: Yeni bir Anayasa'ya ihtiyaç var

Afyonkarahisar Barosu’nun dergisi Afyon Baro’nun ikinci sayısı çıktı. Dergide, Türkiye’nin anayasaya duyduğu ihtiyaç konu edildi. Dergide sunuşu yazısı yazan Afyonkarahisar Barosu Başkanı Turgay Şahin, “Yeni, sivil, özgürlükçü, insanı önceleyen ve kelimenin en geniş anlamı ile milli bir anayasa hepimizin beklentisi” dedi. Dergide Avukat Ahmet Hikmet Kurtulmuş’un hazırladığı sorular yanıtlayan 25 avukatın yüzde 92’si “Yeni bir anayasaya ihtiyaç vardır” görüşünü savundu

Afyonkarahisar Barosu’nun yayın organı Afyon Baro’nun ikinci sayısı, yeni Anayasa üzerinde yoğunlaştı. Afyonkarahisar Barosu Başkanı Avukat Turgay Şahin, ülkemizde yeni bir anayasanın gerektiğini söyledi. Şahin, “Ülkemizi yine yoğun bir hukuk gündemi bekliyor, Yeni yasama döneminin hiç kuşkusuz en önemli faaliyeti yeni ve sivil bir anayasa hazırlanması olacak. Yeni, sivil, özgürlükçü, insanı önceleyen ve kelimenin en geniş anlamı ile milli bir anayasa hepimizin beklentisi. Darbeler aracılığı ile idrakimize deli gömlekleri giydiren iç ve dış güçler -hiç kuşkunuz olmasın-yine devreye girecekler; öncelikle yeni bir anayasa yaptırmamak ne lazım geliyorsa yapacaklardır. Eğer bu mümkün olmazsa bu kez de girişimi sulandırmak isteyecekler, kamuoyunu gereksiz tartışmalarla oyalayacaklar; ortaya attıkları suni kavram ve tehlikeleri işaret ederek zihinleri zehirleyecekler, ya da hazırlanacak yeni anayasa metnine tuzak maddeler yerleştirmek için gayret göstereceklerdir” dedi.
Geniş katılım şart
Avukat Turgay Şahin, “Hepimizin, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan her bireyin, bu bireylerin oluşturduğu sivil toplum kuruluşlarının, meslek örgütlerinin, siyasi partilerin, dernek, vakıf ve düşünce plâtformlarının bu sürece aktif katılımı gerekmektedir, inisiyatifin bizde kalması için yönlendirilmekten ve eskisinden beter bir anayasa metni ile karşı karşıya kalma riskinden uzak durmak için katılım şart” ifadelerini kullandı.
25 avukata soruldu
Anıtpark’ta bulunan Utku Anıtı’na adalet terazisi montaj-lanarak ilginç bir mesaj verilen dergide Avukat Ahmet Hikmet Kurtulmuş’un hazırladığı ve Afyonkarahisar Barosu’nu kayıtlı 25 avukata yöneltilen soruların yanıtlarına da yer verildi. Kurtulmuş’un araştırmasına göre Afyonkarahisar Barosu’nda soruların yöneltildiği 25 avukatın yüzde 92’si yeni bir anayasa yapılmasının gerekli olduğunu söyledi.
“Ferdi esas almalı” görüşü ağırlık kazanıyor
İşte avukatların yeni anayasa ilişkin görüşleri:
Av. Turgay Şahin: Sivil inisiyatifle yapılmış yeni bir anayasa gereklidir ve hatta zorunludur… Yapılacak yeni bir Anayasa “Adaleti” öncelemelidir. Adalet ise zayıfın güçlüye karşı korunmasını emreder. O zaman zayıf birey, güçlü devlete karşı korunmalı ve ön plana çıkartılmalıdır. Değiştirilemez madde koymak paradoksal bir durumdur. Yani değiştirilemezliğinin garantisi ya maddenin kendisinidir, ya değiştirilmeyeceğini açıklayan başka bir maddedir… Her iki durumda da kendine referans olan bir hukuki metin söz konusudur ve buna dayalı olarak maddenin değiştirilmeyeceğini söyleyemeyiz. Toplumun benimsediği ve kabul göstereceği bir anayasa metni hazırlanırsa asıl bu, değiştirilemezliğin garantisi olabilir. “Bu cümle yanlıştır” cümlesi doğruysa, yanlış; yanlışsa doğru demektir. Buna “yalancı paradoksu denilir. Bu cümlenin rasyonel analizinin yapılamayışının nedeni kendine atıfta bulunmasıdır. Bunun gibi bir anayasa geçerliliğini ve değiştirilmeyeceğini kendisi ifade ediyorsa bunun bir anlamı yoktur.”
Av. M. Ali Güngör: Bana kalırsa; şu an için yeni bir anayasa yapma gereği yok. Buna varsayalım ki; evet, yeni bir anayasa yapma gereği var denilirse! O zaman tabi ki “Ferdi” esas almalı. Anayasa toplumsal bir uzlaşı metni olmalı ki birey kendi lehine olan hakların devretsin.”
Av. M. İsmail Tuğral: “Evet, yeni bir anayasa yapılması gereklidir. 1982 Anayasası gelişen şartlara uyum sağlayamadığı gibi askeri darbe yönetimi tarafından hazırlanması da Sivil Anayasaya ihtiyacı gerekli kılmaktadır. “Ferdin” haklarını öncelikle ele almalı, güçlü olan devlete karşı şahıslan korumalı ve haklarını düzenlemelidir. Değiştirilemez hükümlerin Anayasa’da olması Anayasa’yı kutsallaştırmak olacağından değiştirilemez hükümler olmamalıdır, İngiltere gibi birçok ülkede yazılı olmayan Anayasa olduğu yıllarca Hukuk Fakültelerinde okutulmuş ve anlatılmıştır. Yazılı Anayasa’yı kurucu meclis ya da halkın iradesi ile kurulan meclis kabul edeceğine göre halkın iradesine uygun değişikliklerinde yapılabilmesi işin doğası gereğidir. Değiştirilemez hükümler olması son derece bağnaz ve tutucu bir yapıyı gösterir ve ayrıca en üst irade temsil yeri meclis olacağına göre meclis tarafından konulan hükümlerin yine meclis tarafından değiştirilebilmesi gerekir. Meclisin kendi koyduğu hükümleri kimse değiştirenlesin demek bu durum çelişkili ve gereksiz bir dayatma olacaktır.”
Avukat İsmail Akgül: “Yeni bir Anayasa yapılması şu an için gereksizdir. Anayasa neyi çözecek, iş ve aş lazım. Memleketin öncelikli sorunu budur. Ayrıca zihniyet değişmedikten bürokrasi kadrosu ve diğer uygulayıcılar aynı kaldıktan sonra değişiklikler neye yarar. Yani karın doyurmaz. 2- Birinci sorunun cevabı doğrultusunda buna cevap vermek gereksizdir. 3- Uzlaşı arayışı içinde sorulması en sakıncalı ve en gereksiz olanı da yapılacak yeni bir Anayasa’da da değişmez hükümlerin olması gerekip gerekmediğidir. Bu husus ayrımcılığı tetikler ve uzlaşıyı baltalar. Benden uyarması…”
Avukat Ali Çelik: “Şu an için yeni bir Anayasa yapılması çok zaruridir ve o kadar ki; adeta ekmek ve su gibi bir ihtiyaçtır. Yeni bir Anayasa yapılması durumunda ise Anayasa, Kazuistik yapıdan arındırılmalı, kısa ve öz bir düzenlemeyle “Ferdi” esas alan ve özgürlükleri fertten yana geniş tutan yepyeni sivil bir anayasa olmalıdır. Son olarak Anayasa’da değişmez hükümler olmamalıdır. Zaman içerisinde her şey değişebilir. Klasik olacak belki ama “değişmeyen tek şeyin değişimin kendisi” olduğu da herkesin malumu üzeredir.”
Avukat Şerife Korkmazoğlu: “Yeni bir Anayasa yapılması ihtiyacı kesinlikle var tabi ki de. Sivil bir anayasa yapılması gerekir. Bu noktada öncelikle “Ferdi” esas almalıdır ancak devletin üstünlüğünü koruyacak kurallar da olmalıdır. Anayasa’da değişmez normların olması gerekliliğine inanmıyorum. Sadece; Cumhuriyet, Dil, Din ve Yönetim Tarzı gibi hususlarda değişmez hükümler olabilir. Ancak Başkent, Laiklik gibi hususlarda yeni düzenlemeler olabilir. Kısa öz ve temel maddelerin yer aldığı bir anayasa olmalı ayrıntıda boğulmamalı.”
Avukat A. Osman Karaer: “Yeni bir Anayasa yapılmasına ihtiyaç var. Yaklaşım olarak “Devletten” yana olmalı. Güçlü bir devletin bireyleri de daha güçlü kılacağı kanaatindeyim.”
Av. H. Şükrü Ölmez: “Evet, yeni bir Anayasa yapma zaruriyeti vardır. “Ferdi” esas almalıdır. Fertsiz devlet olamaz anlayışıyla hareket edilmelidir. Anayasa’da değişmez hükümler tabi ki olmalıdır. Lakin devletin varlığı, birliği ve bütünlüğü ile ilgili olara k olabilir. Bu noktada kısıtlayıcı hükümler yer alabilir ve ama bunlar da dar yorumlanmalıdır.”
Av. H. Bürhan Hayran: “Temel hak ve hürriyetleri hemen hemen hiç kısıtlamadan ve insanı önceleyerek bir emir ve talimatname olarak değil de, toplumsal sözleşme mahiyetinde yeni bir Anayasa yapılması acilen gereklidir. Bu Anayasa’da değiştirilemez maddeler asla olmamalıdır. Yeni Anayasa öncelikle ferdi, sonra sivil toplum kuruluşlarını (non goverment o.) daha sonra yerinden yönetim kuruşlarını ve nihayet merkezi hükümet manasında Devlet’i öncelemelidir.”
Av. Şükrü Elbir: “Evet, yeni bir Anayasa’ya ihtiyaç vardır. Yeni bir Anayasa yapılırken ferdi esas almalıdır. Anayasa’da değişmez maddeler olabilir. Her sistemin kendi iç koruma mekanizmalarının olması gerekir. Bu korumalar da değişmez hükümlerle sağlanır.”
Av. A. Hikmet Kurtulmuş: “Evet, şu an herkesin ortak kanaati olduğu üzere yeni, sivil bir Anayasa yapılması ihti-yacı kesinlikle vardır. Bu noktada yapılacak yeni bir Anayasa, “devlet, insan için vardır” düşüncesinden hareketle insanı önceleyen ve insanın hak ve özgürlüklerine geniş yer veren bir Anayasa olmalıdır. Değiştirilemez hükümlerin Anayasa’da yer alıp almaması konusunda da; dinlerde değişmez, dogmatik hükümlerin olduğu göz önünde bulundurulduğunda; Anayasa da insan yapısı biz düzenleme olarak bir devletin dini olmadığına ve de zamanın ihtiyacı doğrultusunda yine ülke insanının menfaatlerine göre yeniden şekillenebileceği dikkate alındığında Anayasa’da değiştirilemez hükümlerin varlığı söz konusu olmamalıdır.”
Av. Nedim Saru: “Tamamıyla sivil bir Anayasa yapma ihtiyacı kesinlikle vardır. Yaklaşım olarak da ‘Ferdiyetçi’ bir yapısı olmalı. Bunun yanında kısa ve öz olmalı ve özgürlükleri de geniş tutmalı.”
Av. Salih Sanduvaç: “Normalde Anayasa’ya ihtiyaç bile yoktur. Yazılı bir Anayasası olmayan pek çok ülke vardır. Ve gördüğüm kadarıyla katı ve kuralcı olmayıp da ya yazılı bir Anayasası hiç olmayan veya olup da Anayasası çok az bir (l0-15 madde gibi) maddeden oluşan ülkeler daha çok gelişmektedir. Bakınız örneğin; İngiltere’de yazılı bir anayasa dahi yoktur ve Amerika’nın da yazılı Anayasa metni 13 maddeden ibarettir.”
Av. Mevlüt Güvercin: “Tabii ki yeni bir Anayasa yapılması gerekirve şu an ihtiyaçtır da. Yapılacak yeni Anayasa ‘Ferdi’ esas almalıdır. Devlet birey için var olmalıdır. Anayasada değişmez hükümlerin korunması gerekir. Bu yapılacak yeni Anayasa’da da yer almalıdır. Cumhuriyet Rejiminin korunması, Çağdaş temel düzenlemelerin yer alması ve ayrıca olmazsa olmaz Laik, Demokratik ve Hukuk Devleti prensipleri gözetilmelidir.”
Av. M. Akif Kurtulmuş: “Yeni anayasa kesinlikle bir ihtiyaçtır ve mutlaka en kısa zamanda sil baştan “O” km bir anayasa yapılmalıdır. Yeni anayasa temel hak ve özgürlüklerin ağıyla örülmüş bireyi devlet karşısında güçlendiren ve önceleyen bir felsefi temelden hareketle tüm kesimlerin tatmin edildiği bir toplumsal sözleşme formatında tesis edilmelidir/’insanı yaşat ki devlet yaşasın” özdeyişi ile örtüşen, devletin bireyi kıstırmadığı, “devlet millet içindir” argümanıyla hareket edilmiş bir yeni anayasa hepimizin özlemi olsa gerek. Ayrıca yeni anayasada değişmez hükümler olması düşünülemez çünkü bu büyük bir çelişki olur; şöyle ki değişmez maddelerin gölgesinde yapılmış bir anayasa “yeni” sıfatından mahrum olacaktır ve bu yeni “O” bir anayasa olmayacaktır. Sadece büyükçe bir “anayasa değişikliği” sıfatına haiz olacaktır. Zaten değişmez maddeleri aynen korumak kurucu meclis ve yeni anayasa mantığına terstir ve anayasa yaparken sizi bir şeyler sınırlıyor ise bu durum gerçekten de millet iradesinin yeni anayasa ile tecellisine ve demokratik hayatın gelişimine en büyük engel teşkil etmektedir.”
Av. Fatih Beder: “Tabii ki de yeni bir Anayasa yapılmasına ihtiyaç vardır. Yapılacak yeni bir Anayasa “Ferdi” esas almalıdır ve insan hak ve hürriyetlerine geniş yer vermelidir.”
Av. Nesrin Çelikbilek: “Mutlaka yeni bir anayasa yapılmasına ihtiyaç vardır. Ve bu anayasa yapılırken de ‘insanı yaşat ki devlet yaşasın’ mantığıyla öncelikle ‘ferdi’ esas almalıdır. Hukuk düzeni insanlar için düzgün ve adilane bir yapı oluşturmalıdır. Ancak demokrasi çatısı altında yapılmak istenecek bir anayasa devleti bölüp parçalayacak bir duruma getirecekse eski anayasa da durabilir. Devletin bekası adına devletçi bir yaklaşım tarzı da benimsenerek birtakım koruyucu maddeler yer alabilir. Bu noktada; orta bir yol izlenerek kanunlar ötesi bir şekilde tüm insanlara eşit ve adil bir yaklaşımla yeni bir anayasa tabi ki yapılabilir.”
Av. i. Nefishan Tekin
Genel itibariyle yeni bir anayasa yapılması ihtiyacı vardır. 1960 Anayasası gibi özgürlükleri geniş tutan bir anayasa olmalıdır. 1960 Anayasası, o zamanın ve o devrin şartlarına büyük gelen bir Anayasa idi ancak bu tarz özgürlükleri geniş tutan bir Anayasa şu an rahatlıkla uygulanabilir. Netice itibariyle, “ferdi” ön plana alan ve devlet insan için vardır anlayışıyla hareket eden bir Anayasa yapılabilir. Anayasa’da değişmez hükümlerin olması gerekir çünkü çiğnenmeye müsait bir yapısı vardır. Rejimin korunması için olması gerekir. Türkiye’nin ulus-millet yapısının korunması için gerekir.
Av. M. Emin Özgüven
Sivil bir düşünceyle yeni bir Anayasa yapılması ihtiyacı evet, vardır. 1982 Anayasası olabildiğince devleti önceleyen ve kişisel hak ve özgürlükleri ikinci plana koyan bir yapıya sahip. Bu nedenle yapılacak yeni bir Anayasa, bireyin hak ve özgürlüklerini önceleyen bir Anayasa olmalıdır. Ve yeni bir Anayasa istiyorsak ve hatta daha demokratik bir Anayasa istiyorsak tartışılması gereken mesele öncelikle Anayasa’da değiştirilemez hükümlerin olup olmaması hususu olmamalıdır. Kaldı ki; demokrasinin gereklerine aykırı olmayan maddelerin “değiştirilemez” başlığıyla yer almasında da bir beis görmüyorum. Örneğin; bugün mevcut iktidar dahi devlet karşısında kişisel hak ve özgürlükleri öne çıkararak bu günkü konumuna geldi. Din ve vicdan özgürlüğü korunması gereken hak ve özgürlüklerin sadece bir tanesidir. Bu nedenle değiştirilemez maddeler gibi sabit tartışmalara kapılarak yeni Anayasa sürecini sekteye uğratacak tartışmalardan uzak durulması gerektiği kanaatinde-yim.
Av. Hakan Avtuğ: “Elbette yeni bir Anayasa yapılması gereklidir. Gerçi bir çok madde değiştirildi fakat geçici maddeler ile giriş kısmı tamamen kaldırılmalıdır. Bireyi ve haklarını öncelemelidir. Türkiye devletinin bir Cumhuriyet olması değiştirilemez bir hüküm olarak Anayasa’da yer almalıdır.”
Av. Cemal Günay: “Evet, yeni bir anayasa yapma ihti-yacı kesinlikle vardır. Yapılacak yeni bir Anayasa ‘Ferdi’ esas almalıdır. Devlet fert için vardır anlayışıyla hareket edilerek ferdiyetçi bir yapı gözetilmelidir. Değişmez hükümlerin Anayasa’da yer alıp almaması konusunda da; doğrudur olmazsa olmazların Anayasa’da bulunması gerekir. Her rejim kendisini koruma hakkına sahiptir. Anayasa konsantredir. Ayrıntılar ile boğulmamalıdır. Anayasa temel noktalan, mihenk noktalarını belirleyip düzenler. Ayrıntılar ise yasalar ile yapılır /düzenlenir.”
Av. Halil Gümüş: “Yeni anayasa değişikliğine ihtiyaç vardır. Ne ferdi ne de devleti esas almalıdır. Orta bir yol izlenmelidir. Bu izlenirken de ülke insanımızın genleri iyi okunmalı ve bu genlere göre bir anayasa hazırlanmalıdır. Değişmez hükümlerin Anayasa’da yer alıp almaması hususunda da bir şeyler demek gerekirse; zaman içerisinde her şey değişebilir. Önemli olan bize göre bir elbisenin dikilip giydirilmesidir.”
Stj. Av. Erhan Doğan: “Mevcut Anayasamızın değişmesi gerekliliği konusunda toplum bazında fikir birliği olmakla beraber, değişikliğin hangi konulan kapsaması gerektiği hakkında somut bir mutabakat sağlanabilmiş değil. Bu yünüyle TC devletinin en alt kademesinden üst kademesine kurumları ile beraber bir görüş birliği sağlanması elzemdir. Yeni anayasa elbette ki gereklidir. Toplumun tümüne hitap eden bu yeni Anayasada birey-devlet ilişkisi dengelenmeli ancak salt devlete göre bireyin haklan bir takım kısıtlamalara maruz bırakılmamalıdır. Zira yasalar toplumların beraber yaşamasını sağlayan kurallar bütünüdür. Bu bakımdan toplumları oluşturan bireylerin haklarını önceleyen yeni bir anayasa yapma gereği yadsınamaz. Son olarak değiştirilemez maddelerin olması mevcut Anayasamızdaki gibi ilk üç madde bağlamında bir sorun oluşturacağı kanaatinde değilim. Değiştirilemez maddelerin bulunması yeni yapılacak olan Anayasada da devletin bekası açısından önem arz etmektedir.”
Av. Serdar Avcı: “Yeni bir anayasa yapma ihtiyacı kesinlikle vardır. Yapılacak yeni bir anayasa kesinlikle ‘Ferdi’ esas almalıdır. Bana göre; değişmez maddelerin Anayasa’da yer alması gerekir. Rejimin ve devletin bekasının korunması anlamında buna ihtiyaç vardır.”
Av. Niyazi Gürpınar: “Yeni bir Anayasa yapılmasına ihtiyaç vardır. ‘Ferdi’ esas almalı ve bu doğrultuda özgürlükleri fertten yana geniş tutmalı.” (Kocatepe)