Afyonkarahisar’ın büyükşehir olma hayali nüfusa bağlı

“Büyükşehir Yasası” olarak bilinen Torba Yasa, ilk aşamada Afyonkarahisar için olumsuz sonuçlar getirse de, kentin büyükşehir olma hayalini sürdürmesi için önemli bir madde içeriyor.

Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Ethem Kadri Pektaş, yeni kanunla birlikte, büyükşehir olunabilmesi için 750 bin nüfusun yeterli hâle geldiğini belirtti. Pektaş, Afyonkarahisar’ın nüfusunun 750 bin olması hâlinde, bir kanun ya da kanun hükmünde kararname ile büyükşehir ünvanını alabileceğini vurguladı.

Kamuoyunda “Büyükşehir Yasası” olarak bilinen “Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden geçse de tartışmalar bitmedi. Yeni yasanın Afyonkarahisar’ı yakından ilgilendiren iki ana maddesi var. Birincisi, yeni yasa ile Afyonkarahisar’daki 50 beldenin tüzel kişiliklerinin sona ermesi; ikincisi ise Afyonkarahisar’ın yeni düzenlemelerle büyükşehir olma ihtimali.
AFYON VE ORDU SINIRDA
Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Ethem Kadri Pektaş, Afyonkarahisar ve Ordu’nun büyükşehir olma konusunda umudunu kaybetmemesi gerektiğini söyledi. Pektaş, “Afyonkarahisar 698 bin nüfusa sahip. Bir de Ordu var, 614 bin civarında. Bu iki ilin yakın bir gelecekte büyükşehir olmasını bekleyebiliriz. Bu konuda kanun ya da kanun hükmünde kararname gerekiyor” dedi.
TEK KISTAS NÜFUS
Son yasada nüfus dışında herhangi bir kıstasa bakılmadığına dikkat çeken Pektaş, “13 büyükşehir yapılırken tamamen nüfuslara bakıldı. Başka bir kriter gözetilmedi. Bunun en basit örneği Van’dı. Afyonkarahisar gerek insan kaynakları bakımından, gerek doğal kaynakları bakımından önemli bir avantaja sahip. Hiçbir şekilde tereddüt etmeden Afyonkarahisar’ı da büyükşehirler yaparlar diye düşünüyorum. Daha önce mevcut kanuna göre Büyükşehir Kanunu’na göre bir il belediyesinin nüfusu 10 kilometredeki yerlerle birlikte 750 bini aşarsa büyükşehir olabilir deniyordu. Şimdiki kanun, bunu değiştiriyor ve toplam nüfusun 750 bin olması gerekiyor” diye konuştu.
2005’TEN BU YANA GÜNDEMDEYDİ
Afyonkarahisar’da 50 beldenin tüzel kişiliğini kaybedeceğini hatırlatan Pektaş, “Afyonkarahisar’da kapanan beldeler köy olacak. Büyükşehirlerde kapanan beldelerde ise herhangi bir sıkıntı yok. Büyükşehirler dışında nüfusu 2 binin altında olan beldelerin kapanmasını doğal karşılamalıyız. 5393 Sayılı Kanun’da bu durum öngörülüyor. Bu, 2005’ten bu yana var olan bir yasa. Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi kabul edilir bir şey. Büyükşehir belediyelerinde meclisler çok etkin değil. Büyükşehir Belediye Başkanları çok güçlü bir konuma sahip. Büyükşehir Belediye Başkanları da ilçe belediyeler üzerinde adeta bir vesayete sahip” ifadelerini kullandı.
ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER YAPILDI
Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la birlikte yerel yönetim sisteminde önemli değişikliklerin getirildiğini hatırlatan Pektaş, şu bilgileri verdi:
“Bu yasa yerel yönetim sistemimizde önemli değişiklikler yapıyor. Yerel yönetim sistemi içinde var olduğunu bildiğimiz İl Özel İdareleri hakkında değişiklik yapılmış olacak. 29 büyükşehir belediyelerinde İl Özel İdarelerinin kapanacak olması büyük bir değişikliğe neden olacak. Bu illerde kırsal alan kalmayacak. İl Özel İdareleri’nde Vali’nin pozisyonunda geri adım gerçekleşecek. Yürütme organı Vali idi. Seçilmiş Meclislerin aldığı kararları veto etme yetkisine sahipti. Yürütme organı olarak idare edebiliyordu. Valiler açısından olumlu bir gelişmeyi de ifade ediyor. Hem il genel yönetiminin hem de İl Özel İdaresi’nin de başındadır.”
HİZMET KALİTESİ ARTABİLİR
Yrd. Doç. Dr. Ethem Kadri Pektaş, yerel yönetimlerin idari bakımdan güçleneceğini belirterek “Yerel yönetimlerin bir kısmının sayıca azalması anlamına geliyor, ama güçsüz belediyelerin tüzel kişiliklerinin sona ermesi önemli bir adımı ifade ediliyor. Nüfusu 2 binin altında olan belediyeler yeterli hizmetler üretemiyorlar. Buralar büyükşehir belediyesi statüsüne katılırlarsa büyükşehir belediyelerinden hizmet alacaklar. Büyükşehir belediyeleri de bütçeleri ve insan kaynakları bakımından hizmet vermeye çok daha elverişli. Seçmene karşı da sorumlu olacak. Köy yönetiminde yaşayan insanlar, mahalle hemşehrisi olacaklar dolayısıyla büyükşehir belediye başkanını, bağlı oldukları ilçe belediye başkanları ve mahalle yöneticilerini de seçecekler. Tercihlerini yansıtmak bakımından avantaj elde edecekler. Büyükşehir belediyeleri de şu anda köy olan yerlerdeki vatandaşlarımıza da sorumlu olmak durumunda. Büyükşehir belediyeleri nasıl götürecek sorumluluğu? Belediyeler kapasitelerini geliştirmek zorunda kalacak” dedi.
EYALET SİSTEMİ SÖZ KONUSU DEĞİL
Yeni kanunun İl Özel İdareleri hakkında da düzenlemeler getirdiğini vurgulayan Pektaş, “İl Özel İdareleri’ne ait borçlar, haklar, menkul ve gayrimenkullar büyükşehire aktarılacak. Bizim anayasamızda, yasalarımızda federatif sistemi çağrıştıracak hiçbir düzenleme yok. Bizim ülkemizde idari yerinden yönetim uygulanır, siyasi yerinden yönetimler değildir. Federal sistem, eyalet sistemi ya da kantonlar siyasi yerinden yönetimlerdir” ifadelerini kullandı.

Büyükşehirlerin gelirleri artıyor

Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Ethem Kadri Pektaş, Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la gelirlerin dağılımında da bir değişiklik yapıldığını söyledi. Pektaş, “Genel bütçelerin gelirlerin yüzde 6 buçuğu yerel yönetimlere aktarılıyordu. Bu oran yine değişmiyor. Fakat büyükşehir belediyelerinin bulunduğu yerlerde ayrıca büyükşehir sınırları içinde toplanan vergi gelirlerinin yüzde 5’ini alırlar. Şimdiki oran yüzde 6’ya çıktı” dedi.
HALKA EN YAKIN BİRİM HİZMET EDER
Büyükşehirlerin gelirlerinin artırıldığına dikkat çeken Pektaş, “Büyükşehirler gelirleri bakımından da güçlendiriliyorlar. Üniter devlet ile ilgili bir problem yok. Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na uyumlu. Halka en yakın birimler tarafından hizmetlerin yapılması gerekiyor. Köy muhtarlarından değil büyükşehirlerinden hizmet bekleyeceğiz. Hangi hizmet hangi birim tarafından yerine getirilmeli? Sokağa asfalt dökülmesi gerekiyorsa bunu büyükşehir belediyesinden isteyebiliriz” şeklinde konuştu.
MAHALLE KURULMASI İÇİN 500 NÜFUS ŞART
Pektaş, şöyle devam etti:
“Bu kanunla hem Pasaport Kanunu’nda, hem Belediye Kanunu’nda değişiklik yapıyor. Torba Yasa aslında bu. Mahalle kurulabilmesi için en az 500 nüfusa ihtiyaç var. Belediyeler, mabetlerin yapımı, bakımı onarımı hizmetlerini de yerine getirebiliyorlar.”

Sayılarla “Büyükşehir Yasası”

-16 büyükşehir sayısı 29’a çıkıyor
-27 ildeki İl Özel İdaresi kalkıyor. (İstanbul ve Kocaeli’nin görev alanları il sınırına taşınmıştı.)
-Büyükşehirlerdeki 1032 belde ile diğer illerdeki 559 belde, toplam 1591 belediye tüzel kişiliğini kaybedecek. Büyükşehirlerdeki beldeler mahalle, diğer yerlerdeki beldeler köy olacak.
-Belediye sayısı 2950’den 1359’a düşecek.
-16 bin 82 tane köy tüzel kişiliğini kaybedecek, sayı 18 343’e düşecek.
-Mahallenin sayısı artacak. 2009 yılı itibariyle 18 bin 607 mahalle sayısı bulunuyor. Köylerin ve beldelerin mahalleye dönüşmesiyle 35 bin 721 mahalleye çıkıyor.

Büyükşehir olan iller: Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van
Mevcut büyükşehirler: Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, İzmir, Kayseri, Konya, Mersin, Sakarya ve Samsun.

MURAT ARISOY