'Afyonkarahisar Bölgesinde 7 Büyüklüğüne Kadar Deprem Riski Var'

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Afyonkarahisar İl Temsilciliğinden yapılan açıklamada, 6 Şubat 2023 tarihinde dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri Kahramanmaraş İline bağlı Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 7,7 ve 7,6 büyüklüklerindeki iki depremin üzerinden 2 yıl geçtiği belirtildi.

“İNSANOĞLU DEPREMİ AFETE ÇEVİRİYOR”
Meydana gelen depremlerin başta Kahramanmaraş ve Hatay olmak üzere Diyarbakır, Adana ve Elazığ üçgeni içerisinde 11 ilde etkili olduğu, deprem sırasında maalesef on binlerce vatandaşın hayata veda ettiği vurgulanan açıklamada, “Hayatını kaybeden vatandaşlarımızı rahmetle anıyoruz. Deprem, yeryuvarının yaşanabilir bir gezegen olabilmesi için gerekli olan jeolojik süreçlerin kontrolünde olan doğal bir olaydır. İnsanoğlu var olmadan milyarlarca yıl önceden günümüze değin iç ve dış dinamikleri ile uyum içerisinde yaşanabilir bir gezegen olan Dünya’nın doğasını anlamadan onun üzerinde yaşamak isteyen insanoğlu, depremi afete çevirerek onu suçlamaya devam etmektedir. Asırlardır depremlerin gölgesinde yaşamış, buna rağmen bir daha hiç deprem olmayacakmış gibi gelişi güzel büyümeye devam eden kentlerimiz, büyük depremler ve bedelini ödeyen hayattan koparılan insanlarımız. Tarihsel dönemde de aynı durum, 27 Aralık 1939 Erzincan Depremi (Ms:7.9), 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi (Mw:7,5), 23 Ekim 2011 Van Depremi (Mw:7.2) ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri (Mw: 7.7 ve 7.6) de aynı durumları hep beraber yaşadık. Yerbilimlerinin en önemli prensibi, ‘Geçmiş Geleceğin Anahtarıdır.’ sözü, geçmişte meydana gelen jeolojik süreçlerin gelecekte de meydana geleceğini söyler, geçmişi araştırarak geleceği öngörebilirsiniz der. Dolayısıyla, deprem ve afet gerçeğini artık hepimizin tereddütsüz olarak önemsemesi ve deprem zararlarını minimuma indirebilmek adına çok disiplinli çalışmaların yapılması en önemli konulardan birisidir. Doğal olan depremdir, doğal olmayan ise afettir. Depremleri önlemek mümkün değildir, ancak zararlarını ortadan kaldırmak veya azaltmak mümkündür ve bizim elimizdedir. Günümüz bilgi düzeyi depremlerin olacağı yerleri ve yaratacakları etkiyi büyük bir doğrulukla tayin etmeye imkân tanımaktadır. Son yaşadığımız Kahramanmaraş depremleri bizlere, kentsel dönüşümün binadan değil zeminden başlaması gerektiğini bir kez daha göstermiştir.” denildi. 

“AFYON BÖLGESİNİN DEPREMSELLİĞİ YÜKSEK”
Afyonkarahisar özelinde deprem riskinin değerlendirildiği açıklamada şu ifadelere yer verildi: 
“Anadolu levhasının, batıya doğru hareket etmesinin sonucu olarak oluşan genişlemeli tektonik rejim Ege Bölgesinin karakteristik özelliğidir. Afyonkarahisar, güneybatı Türkiye’nin genişlemeli tektonik bölgesinde yer almakta olup, Akşehir-Simav Fay Sistemi (ASFS) bölgenin depremselliği yüksek kuşaklarından birisidir.
Bu tektonik hat üzerinde değişik tarihlerde çok sayıda yıkıcı deprem meydana gelmiş olup, bu nedenle ASFS’nin güneydoğu ve kuzeybatı bölümleri sismik açıdan rahatlamıştır. Ancak, Akşehir-Simav Fay Sisteminin (ASFS) Çobanlar ve Çukurören arasında kalan bölümden son 1876 yılında yıkıcı deprem meydana gelmiş olup, bu bölge 136 yıldır sismik boşluk özelliğindedir. ASFS’nin tektonik özellikleri nedeniyle bölgede 7 büyüklüğüne kadar deprem oluşma ihtimali vardır. Bu nedenle acil olarak, ASFS üzerinde değişik dönemlerde meydana gelen depremler, ASFS’nin bu bölümündeki fayların kayma hızı ve sismik hareketlerin anlık izlenmesine yönelik çalışmaların yapılması zorunludur.
İlk deprem, tutulan kayıtlara göre milattan sonra 94 yılında kayıt altına alınmıştır. O dönemde depremi ölçen sismograflar olmadığı için oradaki kalem tutan kişi tarafından yazılıyordu. Günümüze doğru geldiğimizde ve Afyonkarahisar’da en büyük deprem 13 Mayıs 1876 yılında 6,7 büyüklüğünde Afyonkarahisar merkezli olarak meydana gelmiştir. Bu deprem şiddet olarak 8-9 şiddetinde merkezi etkilemiş ve Afyonkarahisar’ın merkezinde yaşanan en büyük deprem olarak bilinmektedir.
‘Balıkesir’den başlayıp Simav üzerinden Afyonkarahisar’a doğru gelen, buradan Akşehir’e giden Akşehir-Simav Fay sistemi içerindeki bir alanda yaşıyoruz.  
Son yıllarda yapılan çalışmalar Türkiye Diri Fay Haritasının yenilenmesiyle, Batı Anadolu’daki bölgeler belli kısımlara ayrılmış ve kırıkların olduğu bölgeler tanımlanmıştır. Afyonkarahisar ili, farklı farklı blokların tam kesişim noktası olan sınır noktasında yer almaktadır. O yüzden Afyonkarahisar tektonik anlamda Türkiye’nin en aktif alanlarından biri olarak değerlendirilebilir.”

“AFYON BÖLGESİNDE 31 FAY SEGMENTİ BELİRLENDİ” 
“1900 öncesi meydana gelen Akşehir-Simav fay sistemi içerisindeki depremlerin yoğunluğu aslında ne kadar aktif bir alanda yaşadığımızı gösteriyor.” denilen açıklamada, “2012 yılında Türkiye Diri Fay Haritasının güncellenmesi ile birlikte bizim daha önce 1992’deki haritamıza göre eski diri fay hatlarına ilaveten yeni belirlenen fay hatları bu haritaya işlenmiştir. Son düzenlemeden sonra Türkiye Diri Fay Haritasında toplam 485 fay segmenti belirlenmiştir.
Afyonkarahisar’ın sınırlarına baktığımızda bu bölgede 31 tane fay segmenti tanımlanmıştır. Bölgemizde 31 tane depreme etki edecek fay var. Bu faylarda beklediğimiz büyüklükler 6,2 ile 6,9 arasında değişmektedir.
Tüm Dünya ülkelerinde yapılan bilimsel araştırmalar ve çalışmalarla bilim adamları tarafından, depremi önceden kestirme, can ve mal kaybını en aza indirme yollarını bulma çabasında çalışmalar halen devam etmektedir.  Fakat depremi önceden kestirme ve bildirme konusunda henüz sonuca ulaşılamamıştır. Günümüzde özellikle deprem zararlarını en aza indirmenin yolu deprem öncesi, deprem riskli alanlarda gerekli jeolojik ve jeoteknik çalışmaların yapılması, bu çalışmalardan elde edilen verilere göre yerleşim planlarının uygun koşullara göre yapılmasıdır. Bu kurallara uyan Türkiye’den çok daha riskli ülkelerde deprem özellikle çok az can kaybı ile atlatılabilmektedir.” denildi.

“AFYON’DA ZAYIF ZEMİN DAVRANIŞI NET ANLAŞILMALI”
Açıklama şu ifadelerle tamamlandı: “Bilimsellikten ve mühendislik ilminden uzaklaşıldığında, bu tür davranışların sadece deprem değil, heyelan, sel baskını, yangın gibi doğal afetlerin sayısının artması ile sonuçlandığı görülmektedir. TMMOB, Jeoloji Mühendisleri Odası, Afyonkarahisar İl Temsilciliği olarak bilimsellikten uzaklaştığımızda, yerbilimlerine gerekli önemi vermediğimizde, doğanın bu konuda acımasız olduğunu sizlere bir kez daha hatırlatmayı bir borç biliriz.
Afyonkarahisar özelinde bir diğer önemli problem ise kent merkezinin bazı kesimleri üzerinde yerleştiği zayıf zeminin depremler sırasında oluşturacağı yüksek risktir. Yalnızca kent merkezini kateden faylara bağlı değil uzak kaynaklı depremler sırasında da olumsuz davranış sergileme olasılığı oldukça yüksek olan zemin davranışı, net olarak anlaşılmalı ve gerekli zemin iyileştirmeye yönelik önlemler alınarak planlama devam ettirilmelidir. Sonuç olarak, 6 Şubat 2023 depremlerindeki gibi on binlerce can kaybı ve milyarlarca dolarlık ekonomik kayıplarla bir daha karşılaşmamak için, afete dirençli bir Afyonkarahisar için, hep beraber bilimin ışığında yürümeliyiz. Aynı acıların bir daha yaşanmaması dileğiyle.”