Afyon Neden Afyonkarahisar Oldu?
Tarihte birçok farklı isimle anılan, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Karahisar-ı Sahip olarak bilinen Afyonkarahisar'ın isminin bir yasa ile belirlendiğini biliyor musunuz?
Afyonkarahisar, yeraltı ve yerüstü zenginlikleri ile dikkat çeken bir il. Bu zenginliklerden birisi de haşhaş. Afyon’un haşhaş üretiminin merkezi olmasının tarihçesi neredeyse 2 bin yıl öncesine dayanıyor. Haşhaş, hem kolesterolü dengeleyici özelliğiyle öne çıkıyor; hem de tedavi için kullanılan ilaçların vazgeçilmez unsuru oluyor.
İKİ BİN YIL ÖNCESİNE DAYANIYOR
Araştırmacı-yazar Hasan Özpınar, Kocatepe Gazetesi’nde, 2010 yılında yayınlanan makalesinde Afyonkarahisar’daki haşhaş üretiminin milattan önce 2’nci yüzyıla dayandığını, o günlerden itibaren şehrin ‘haşhaş’ anlamına gelen ‘opium’ kelimesi ile özdeşleştiğini belirtiyor. Özpınar’ın aynı makalesinde, Osmanlı döneminde ‘Karahisar-ı Sahip’ olarak anılan şehrin 1650 yılından itibaren ‘Afyonkarahisar’ olarak nitelendirildiği belirtiliyor. Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde başlatılan Milli Mücadele’de de Afyonkarahisar ismi sık sık zikrediliyor.
1953’TEN İTİBAREN “AFYON”
Ancak bir süre sonra vatandaşlar şehrin ismini ‘Afyonkarahisar’ demek yerine gündelik hayatta ‘Afyon’ şeklinde kullanmaya başlıyor. Milletvekili olduğu dönemde ‘Şehrin ismi Afyonkarahisar olsun’ diye özetlenebilecek yasa teklifini Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunan Dr. Mahmut Koçak, o dönemki tartışmalarda “1953’te yeni kazaların kurulmasıyla ilgili hazırlanan kararnameden sonra ilin adı kısaltılarak Afyon olarak kullanılmaya başlanmış” ifadelerini kullanmıştı.
VALİ MUZAFFER DİLEK’İN ÇALIŞMASI
Sözü, ilgili yasa teklifine getirmişken konunun öncesini de anlatmak gerek:
Afyonkarahisarlı Ahmet Necdet Sezer’in Cumhurbaşkanı seçilmesinden kısa bir süre sonra Muzaffer Dilek, Afyonkarahisar Valisi olarak atanıyor. Vali Dilek, o dönem şu açıklamayı yapmıştı:
“Ben buraya atandığımda, eski bir gazeteci dostumla görüştüğümde bana şöyle bir soru sordu: 'Bu ilin adı eskiden Afyonkarahisar'dı. Nasıl oldu da Afyon oldu?' dedi. Ben de araştırdım. Yaptığımız araştırmayla Afyonkarahisar isminin yasal düzenlemeyle kaldırıldığına rastlamadık. 1950'li yıllarda yeni ilçelerin kurulması sırasında 'Afyon iline bağlı ilçe kurulmuştur' şeklinde zımni bir kaldırmanın olduğu anlaşıldı. 26 Ağustos 2003'de bir gazetede konuyla ilgili makalem yayınlandı. Orada uzun uzun bunun gerekçelerini anlattık. Cumhuriyetin 80. yılında da adının iade edilmesinin uygun olacağı yönünde temennimizi bildirmiştik.”
7 MİLLETVEKİLİ DE İMZALADI
Sonuç olarak, dönemin AK Partili Afyonkarahisar Milletvekili Dr. Mahmut Koçak’ın ilk imza sahibi olduğu yasa teklifi, o dönem Afyonkarahisar Milletvekilleri olan AK Partili Doç. D. Sait Açba, Av. İbrahim Hakkı Aşkar, Ahmet Koca, Halel Aydoğan, Reyhan Balandı ve CHP’li Av. Halil Ünlütepe’nin imzalarıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunuldu.
“TARİHSEL KİMLİĞE UYGUN”
Yasa teklifinin gerekçesi şöyleydi:
“Afyon İlinin adı Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Afyonkarahisar olarak kullanılagelmiştir. Afyon Kocatepe'de dikilmiş bulunan Atatürk Anıtının kaidesinde de Afyonkarahisar vilayetinden söz edilmiştir. Bundan önceki dönemlerde de Karahisar ismi Sahipata ile anılmış ve şu andaki Afyon İlini ifade etmiştir. Şehrin eteğinde kurulduğu 'kale'nin ve ilin ekonomik açıdan sembolü haline gelmiş olan 'afyon' bitkisinin müşterek ad olarak kullanılması hem tarihe karşı bir vefa hem de halkın geçim kaynaklarından birisi olan afyon tarımına verilen önemi gösterecektir. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı yıllarındaki adıyla anılacak il; Şanlıurfa, Kahramanmaraş ve Gaziantep İllerimiz gibi Milli Mücadele ile özdeşleşmiş olacaktır. Böylece Afyon İlinin tarihsel kimliği ile anılmasını sağlamak amaçlanmıştır.”
60 SANİYEDE KABUL EDİLEN TEKLİF
Yasa teklifi ilgili komisyonlardan geçtikten sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’na geldi. 6 Ocak 2005 yılında yasa teklifi, yine o dönemki basın-yayın kuruluşlarının haberlerine göre “60 saniyede” kabul edildi. Afyonkarahisar ismi, 10 Ocak 2005 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yine o dönemki gazeteler, Milletvekili Dr. Mahmut Koçak’ın, yasanın geçmesi halinde milletvekillerine Afyonkarahisar’dan kaymaklı ekmek kadayıfı sözü verdiğini yazdı.
İSİM DEĞİŞİKLİĞİ MALİYET GETİRMİŞTİ
Kanunla birlikte, şehirde kurum ve kuruluşlarda “isim değişikliği” çalışması başladı. Afyon tabelalarının, antentli kâğıtların yerini Afyonkarahisar kelimesi aldı. Bu değişikliğin kamuya ve özel şirketlere büyük maliyet getirdiği belirtilmişti.
İŞ DÜNYASI “AFYON” İSTİYOR
Yıllar sonra, 2012’de Afyonkarahisar’da düzenlenen bir programa katılan Afyonkarahisar Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Mühsürler, “Afyonkarahisar” kelimesinin uzun olduğunu, şehrin isminin “Afyon” olması gerektiğini belirtmiş, Mühsürler’in bu görüşü Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Hüsnü Serteser ve iş insanı Nafi Güral tarafından da desteklenmişti.
İKİ MİLLETVEKİLİNDEN TEKLİF
2012 yılında Milliyetçi Hareket Partisi Afyonkarahisar Milletvekili Kemalettin Yılmaz, 2016 yılında Cumhuriyet Halk Partisi Afyonkarahisar Milletvekili Av. Burcu Köksal “Afyonkarahisar isminin Afyon olarak değiştirilmesi” ile ilgili yasa teklifini Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunmuşlardı; ancak iki yasa teklifi de kabul edilmemişti.
